Littekens: hoe verzorg en vervaag je ze?

Door Jolien Thieleman

06 jun 2023

Littekens zijn blijvende herinneringen aan een moeilijke of net hele mooie periode in je leven. En of je litteken nu groot, klein, dik of dun is: het is erg belangrijk om ‘m goed te verzorgen. Hoe je dat doet, lees je hier.

Hoe ontstaan littekens?

Een litteken ontstaat wanneer het lichaamsweefsel zich herstelt na een verwonding. Je lichaam maakt tijdens het herstelproces namelijk nieuw weefsel aan om de wonde te dichten. Omdat de doorbloeding sterker is dan die van normale huid, kan een litteken in het begin paars, rood of rozig kleuren. Dit effect is maar tijdelijk, want na een aantal maanden wordt het weefsel zachter, dunner en lichter van kleur.

Rijpingsfase

Het totale proces van littekenvorming kan tot twee jaar duren. De periode tussen het dichten van de wonde en het eindstadium, noemt men de rijpingsfase. Hoe je de wonde en het litteken gedurende die periode verzorgt, heeft een groot effect op hoe het litteken er later uit zal zien.

Invloedfactoren

Niet iedereen heeft evenveel kans op littekens. Deze factoren hebben een grote invloed op de vorming:

De leeftijd: omdat wondgenezing langer duurt bij een rijpere huid, hebben jonge mensen meer kans op littekenvorming. De huid geneest dan namelijk sneller, waardoor de kans bestaat dat er te veel nieuw weefsel wordt aangemaakt. Hierdoor kunnen grotere en dikkere littekens ontstaan.
Erfelijkheid: mensen met een getinte of donkere huid ontwikkelen sneller dikkere littekens dan mensen met een lichtgekleurde huid.
De plaats: zit het litteken op een gespierd of beweeglijk lichaamsdeel, zoals de rug of schouders? Dan rekt het makkelijker uit, waardoor het wijder en beter zichtbaar wordt.
Infectie: wanneer het litteken ontsteekt of er een bijkomende infectie ontstaat, is de kans op een breder litteken groter.

Welke soorten zijn er?

Aan de hand van de grootte, vorm en hardheid zijn er vier verschillende soorten littekens:

‘Normale’ littekens zijn zacht, vlak en wit van kleur.
Hypertrofische littekens zijn iets dikker van structuur en liggen bovenop de huid. Ze kunnen daarbij rood en gezwollen zijn.
Atrofische littekens herken je aan putjes in de huid die hol of ingedeukt zijn. Ze worden voornamelijk veroorzaakt door acne of waterpokken.
Keloïde littekens zijn dikker, roder en donkerder dan de andere soorten. Ze komen vooral voor bij mensen met een getinte of donkere huid.

Hoe verzorg je een litteken?

Om ervoor te zorgen dat het litteken zo mooi mogelijk wordt en blijft, zijn er enkele maatregelen die je kunt treffen. Dat doe je best meteen na de sluiting van de wonde (als de wonde droog is), maar ook tijdens de rijpingsfase heeft het nog zin om ermee te starten.

Smeer: omdat littekens vrij droog kunnen zijn, is het belangrijk om goed te hydrateren. Gebruik hiervoor een littekencrème of olie die het litteken voedt en soepel houdt.
Masseer: het masseren van een litteken stimuleert de doorbloeding en bevordert het herstelproces. Doe dit minstens 2 keer per dag terwijl je de crème of olie aanbrengt. Blijf voor de rest van het litteken af om de genezing niet te verstoren.
Hou het schoon: maak het litteken minstens twee keer per dag schoon. Gebruik hiervoor een milde, hypoallergene reinigingsgel.
Vermijd uitrekken: het litteken moet soepel blijven, maar de huid mag niet zodanig worden uitgerekt dat het breder wordt.
Verzorg je huid van binnenuit: antioxidanten geven de celvernieuwing een boost en zorgen ervoor dat wondjes sneller genezen. Zet daarom gerust wat meer broccoli, spinazie, boerenkool, spruitjes, bosbessen, granaatappelpitjes en groene thee op het menu.
Zonbescherming: vooral genezende littekens zijn uiterst gevoelig voor de schadelijke UV-stralen van de zon. Ze kunnen het litteken verbranden of donkerder maken, zelfs met donkerbruine kringen rondom. Die verkleuringen gaan dikwijls nooit meer weg. Hou het litteken daarom zoveel mogelijk uit de zon of smeer een sunblock als je echt niet anders kunt.
Controle: laat, zeker bij twijfel, het litteken regelmatig controleren door een arts.

Hoe kun je een litteken vervagen?

Een litteken kan helaas nooit vollédig verdwijnen, maar afhankelijk van de aard, de leeftijd en de ernst ervan, kan een litteken wel mooi vervagen. Raadpleeg je arts om te weten welke methode het meest geschikt is.

1. Smeren

Een littekencrème of -olie kan de zichtbaarheid van littekens aanzienlijk verminderen. Het ondersteunt het herstelproces van de huid en kan daardoor helpen het litteken soepel en licht te houden. Zoals hierboven vermeld, is het vooral belangrijk om tijdens de rijpingsfase (de eerste twee jaar na het sluiten van de wond) te smeren.

2. Littekenpleister

Een littekenpleister bevat siliconen en kan een litteken aanzienlijk gladder, zachter en minder dik maken. Je kunt ‘m de hele dag dragen, waardoor de werkzame stoffen optimaal hun werk kunnen doen.

PS Siliconen kunnen ook in een gel worden aangebracht: de beste oplossing als het gaat om een litteken dat je liever niet onder een zichtbare pleister bedekt, zoals in je gezicht.

3. Chemische peeling

Vooral oppervlakkige littekens (door acne, bijvoorbeeld) hebben baat bij een chemische peeling. Hierbij wordt een stof aangebracht die de bovenste huidlaag exfolieert en de celdeling stimuleert. Door het verschijnen van een nieuwe, gezonde huidlaag, kan het litteken minder opvallen.

4. Laserbehandeling

Een laserbehandeling vraagt meerdere sessies en is dikwijls niet geheel pijnloos, maar het kan een litteken wel verbeteren. De laser dringt diep door tot in de huid en maakt minuscule gaatjes in de onderliggende huidlaag. Hierdoor wordt de huid gestimuleerd om nieuwe huidcellen en collageen aan te maken.

5. Dermabrasie

Bij dermabrasie kunnen bepaalde littekens met een elektrisch apparaat (een soort frees) vlakker worden gemaakt. Deze methode is vooral geschikt voor atrofische littekens. Kleine littekens kunnen in één keer worden behandeld, grotere hebben meerdere behandelingen nodig.

6. Cryotherapie

Bij cryotherapie wordt het litteken tien tot dertig seconden bevroren. Hiermee kun je vooral het volume van het litteken verminderen. Deze behandeling kan onprettig aanvoelen en er zijn meerdere sessies nodig omdat de huid tijd nodig heeft om te herstellen.

7. Injecties met corticosteroïden

Keloïde littekens kunnen worden behandeld met corticosteroïdeninjecties. Die zorgen ervoor dat het litteken langzaam vervaagt. Weet wel dat de behandeling vrij pijnlijk kan zijn en er minstens twee tot drie behandelingen nodig zijn, die om de twee tot vier weken herhaald moeten worden.

8. Littekencorrectie

Een littekencorrectie wordt door de plastisch chirurg uitgevoerd. Hij of zij verwijdert het ongewenste litteken en verbindt de huidranden opnieuw op een minder opvallende manier. Zo kan het litteken er mooier uitzien, omdat de huid met een mes op een gecontroleerde manier werd ‘beschadigd’ in plaats van bijvoorbeeld gescheurd.

Lezeres Sandra (34) kan als geen ander meespreken over littekens. Drie jaar geleden geraakte ze zwaar verbrand op een familiebarbecue, waarbij een steekvlam haar vol in het gezicht raakte. “De eerste maanden waren een hel. Ik was verminkt, de pijn was ondraaglijk. En wat met de kinderen? Ze zouden me niet eens meer herkennen…” Je leest Sandra’s openhartige verhaal hier.

Hoe camoufleer je een litteken?

Omwille van de ongelijke structuur, valt niet elk litteken te camoufleren. Toch kun je de kleur wat neutraliseren, zodat het litteken minder opvalt.

Zorg ervoor dat het litteken schoon en droog is.
Breng een primer aan om de huid te egaliseren en ervoor te zorgen dat de concealer beter blijft zitten.
Heeft het litteken een hardnekkige paarse of roze kleur, neutraliseer dan met een beetje groene concealer. Heb je een donkere huid, grijp dan naar een oranje concealer.
Breng hierover eventueel nog een pigmentrijke foundation of concealer in de kleur van je huid aan. Vervaag met een schone kwast of vochtige make-upspons voor een natuurlijk resultaat
Met een beetje los poeder en een zachte poederkwast zorg je ervoor dat alles mooi blijft zitten.

Help, mijn litteken…

… bloedt

In het begin is het normaal dat een genezende wonde kan bloeden. Is de wonde na sluiting echter opnieuw opengegaan, dan moeten er wellicht nieuwe hechtingen in. Die voorkomen dat er een breder litteken ontstaat.

Als oude littekens opengaan en beginnen te bloeden, dan kan er sprake zijn van een voedingstekort. Maak een afspraak bij je dokter voor advies.

… vertoont vocht

Komt er helder vocht uit een recente wonde? Dan hoef je je nergens zorgen over te maken: op deze manier reinigt de wonde zichzelf. Ziet het vocht echter wit of gelig en is het dikker van textuur, dan kan dit wijzen op een infectie.

… jeukt

Littekens kunnen de eerste maanden tot zelfs jaren flink jeuken. Dit is te wijten aan het stofje histamine, dat je lichaam aanmaakt tijdens het herstelproces van de wonde. Het remt ontstekingen en prikkelt de zenuwuiteinden rondom, waardoor jeuk kan ontstaan. Na een tijdje verdwijnt het vanzelf.

… doet pijn

Is de wonde onder het litteken vrij diep? Dan kunnen ook de zenuwuiteinden beschadigd zijn, wat voor een brandend of pijnlijk gevoel kan zorgen. Wanneer de zenuwen zich langzaam herstellen, neemt het pijnlijke gevoel weer af.