Is #metoo iets van alle tijden? Zes lezeressen wisselen van gedachten
Gingen mannen en vrouwen vroeger anders met elkaar om? Mag er nog geflirt worden? Libelle nodigde zes vrouwen tussen 26 en 74 jaar uit voor een boeiend debat over grensoverschrijdend gedrag.
Maak kennis met ons lezeressenpanel
Eline (26) blogt en maakt illustraties over het onderwerp. Ze noemt zich aspirant-feminist. Ze werkt bij Rosa, het kenniscentrum voor gender en feminisme.
Romina (33) is een van de bezielers van #wijoverdrijvenniet, een platform tegen grensoverschrijdend gedrag. Op haar blog laat ze haar stem klinken als feministische mama.
Riet (37) is adjunct-voorzitter van Femma, een organisatie die ijvert voor emancipatie van vrouwen en gendergelijkheid. Ze heeft drie kinderen, en vecht voor vrouwenrechten.
Katja (45) heeft twee dochters van 16 en 23 jaar die anders omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Ze werkt met mensen met een crimineel verleden, en is op haar hoede voor seksueel intimiderende reacties.
Linda (57) is ex-model en is nu verdeler van exclusieve brillenmerken en verblijft vaak in de Verenigde Staten. Ze vecht voor meer vrouwenrechten, maar denkt dat #metoo niet de juiste manier is om dingen te veranderen.
Els (74) was eerst onderwijzeres en daarna directrice van een jongensschool, die nadien gemengd werd. Ze gelooft in positieve feministische bewegingen, maar vindt dat bij #metoo de slinger soms doorslaat.
Stelling 1
De grens tussen flirten en grensoverschrijdend gedrag is dun.
Riet: “Flirten mag uiteraard. Alleen ligt de grens – wanneer ga je te ver, wanneer niet? – bij iedereen anders. Daarom is erover praten, voorzichtig aftasten hoever je kunt gaan, belangrijk.”
Linda: “Flirten maakt deel uit van man en vrouw zijn, anders is er geen aantrekking meer tussen beide.”
Katja: “Mijn dochter van 23 is stewardess en krijgt soms flirterige opmerkingen van piloten, soms zelfs uitnodigingen op hun hotelkamer. Zij voelt zich niet belaagd, en gaat er niet op in. Ik zou anders reageren, want ik vind het erg dat mannen zulke voorstellen doen aan jonge meisjes.”
Romina: “Het is belangrijk om altijd rekening te houden met de andere. Als flirten overgaat in grensoverschrijdend gedrag, dan bestaat er in België zelfs een wet die je beschermt tegen zulke handelingen.”
Els: “Van het ogenblik dat iemand ‘nee’ zegt, moet het stoppen. Het is de taak van ouders en school om aan kinderen te leren ‘stop’ te zeggen, en niet enkel op seksueel gebied. Meisjes moeten zich goed voelen en hun mening durven uiten.”
Romina: “Helemaal mee eens. Ik leer mijn dochter van twee om geen kusjes te aanvaarden als ze dat niet wil, en omgekeerd leer ik ze ook andermans grenzen te respecteren. Hoeveel ouders zetten hun kind op de schoot van Sinterklaas terwijl de kinderen wenen en aangeven dit niet te willen. En nog iets: we moeten durven zeggen tegen meisjes dat seks plezant hoort te zijn. Ik dacht lang dat het enkel ging om jongens te plezieren. Pas jaren later heb ik de klik gemaakt dat ik mijn eigen grenzen – en wensen – mag hebben in bed.”
Linda: “#metoo ontketent een strijd tussen man en vrouw, en dat is jammer, net nu we op gelijke voet proberen te komen. Mannen gaan niet meer weten hoe ze vrouwen moeten benaderen, uit schrik om iets verkeerd te doen. En vrouwen durven niet meer subtiel uit te dagen.”
Eline: “Als we seksuele opvoeding op school breder benaderen kun je jongens en meisjes van jongs af leren communiceren over hun persoonlijke grenzen. En daar komt zeker ook fijnere seks en beter flirten van.”
”Het is de taak van ouders en school om kinderen te leren ‘stop’ te zeggen, en niet enkel op seksueel gebied” – Els
Stelling 2
Mannen willen met seksistische opmerkingen vooral intimideren.
Riet: “Uit studies blijkt dat er nog een groot genderprobleem is: mannen krijgen bijvoorbeeld nog altijd de betere jobs. Ik heb vriendinnen die een hogere functie hebben dan hun mannelijke collega’s en toch geïntimideerd worden door die mannen. Door hen zo te benaderen proberen mannen hun machtspositie te handhaven.”
Eline: “Dankzij #metoo komt dit nu allemaal aan het licht.”
Linda: “We weten al twintig jaar dat dit gebeurt, en nu gaan mensen zich ineens massaal scharen achter die #metoo. Ik ga regelmatig naar Hollywood en iedereen daar wist al jaren wat er gebeurde in de hotelkamers van de filmbonzen. Ze hebben er allemaal over gezwegen, en nu staan ze ineens op een podium om ter hardst te roepen. Ik vind dat hypocriet.”
Els: “De emancipatiestrijd is te veel overgeheld: vrouwen willen mannen imiteren. Om ter sterkst! Maar wat is er mis met die fundamentele vrouwelijke sterktes: onze elegantie, onze fijngevoeligheid,…”
Katja: “In mijn job kom ik veel in contact met mannen. Ik draag bewust broeken om niet te veel seksistische reacties uit te lokken. Mannen kunnen loeren tot het ongemakkelijk wordt. Zulke situaties maak ik ook mee aan de tramhalte. Sommige vriendinnen zeggen dan: dat is toch een eer; mannen die interesse tonen. Ik vind het ongepast.”
Eline: “Als een bouwvakker naar mij fluit, vind ik dat niet altijd beledigend. Het kan leuk bedoeld zijn, maar het kan ook intimiderend overkomen. De grens is dun.”
Riet: “Veel mannen sluiten zich ook aan bij #metoo, maar het is een broos evenwicht. Aan de schoolpoort excuseerde een man zich laatst voor een opmerking die misschien seksistisch kon zijn overgekomen. Het is goed dat hij er bij stilstaat, maar we mogen ook niet verkrampen. Dat zou jammer zijn.”
“Aan de schoolpoort excuseerde een man zich laatst voor een opmerking die seksistisch kon zijn overgekomen. Maar we mogen ook niet verkrampen” – Riet
Stelling 3
Vrouwen moeten leren van zich af te bijten, dan komt het niet zo ver.
Linda: “Ik heb lang gewerkt als model, en zoals in elk ander vak zijn er situaties geweest dat ik dacht ‘Wegwezen!’. Ik vind dat te veel mensen zich nu verschuilen achter #metoo, en in de slachtofferrol kruipen. Door destijds mijn ellenbogen te gebruiken, werd ik sterker als vrouw én dwong ik bij iedereen meer respect af.”
Eline: “Niet iedereen is zo mondig en staat zo sterk in z’n schoenen. Wat als je baas over de schreef gaat, en je durft geen stop te zeggen, bang om ontslagen te worden?”
Linda: “Door vrouwen in de slachtofferrol te duwen, maak je hen niet weerbaar. Het geeft de indruk dat we allemaal slachtoffer zijn.”
Romina: “De kracht zit hem er net in dat we met zoveel zijn. Dat verlaagt de drempel om erover te praten.”
Riet: “Ik las onlangs een blog van actrice Clara Cleymans. Ze schrijft dat ze is opgevoed als pleaser, en ze onheuse situaties verdroeg om goed over te komen. Dankzij #metoo stelt ze nu duidelijker haar grenzen. Ik herinner me een voorval uit mijn jeugd: ik werkte in een café, en op een avond heeft de cafébaas me tegen de muur geduwd omdat ik niet inging op zijn avances. Absoluut beangstigend en gek genoeg besef ik nu pas hoe ongehoord dit eigenlijk was! We zijn door de tijd veel dingen normaal gaan vinden.”
Els: “Daarom is het belangrijk om dat ongemak als vrouw kenbaar te maken. Een man leert ook uit de reactie van een vrouw, en zo voeden we elkaar wat op in die dingen.”
Riet: “Het probleem is dat het niet altijd strafbare feiten zijn. Soms maakt je baas een ongepaste opmerking, maar heeft hij niet door welk effect zijn woorden hebben.”
Eline: “Ik vind het heel jammer dat het in deze discussie alsmaar gaat over hoe vrouwen moeten reageren op zulke situaties. Mannen horen hier ook bij stil te staan!”
“Niet iedereen staat zo sterk in z’n schoenen. Wat als je baas over de schreef gaat, en je durft geen stop te zeggen, bang om ontslagen te worden?” – Eline
Stelling 4
#metoo zorgt voor meer gelijkheid tussen man en vrouw.
Romina: “Soms is er een schokgolf nodig om iets te veranderen in de maatschappij. Dat was zo na Dutroux, en dat zal ook zo zijn na #metoo. Eindelijk wordt er openlijk gepraat over grensoverschrijdend gedrag. En dat is een belangrijke start naar meer gelijkheid tussen man en vrouw.”
Els: “Naar mijn gevoel is dit proces al heel lang bezig. Ik denk dat we sowieso van ver komen. Vroeger was er nog veel meer misbruik. Mannen hadden alle macht – thuis en op het werk. Man en vrouw staan vandaag al veel meer op gelijke hoogte. Maar de machtsstrijd tussen man en vrouw gaat niet ineens opgelost geraken dankzij #metoo.”
Riet: “Maar het kan er wél voor zorgen dat er weer een beetje gewerkt wordt aan die machtsongelijkheid, en niet alleen op seksueel vlak. De #metoo-discussie mag niet gekaapt worden door ‘preutsheid’, maar moet gaan over de gelijkwaardige posities van mannen en vrouwen in onze maatschappij.”
Romina: “Ik geloof heel hard in die feministische aanpak. Het heeft in het verleden al vaak genoeg bewezen dat girlpower dingen kan veranderen. Stemrecht voor vrouwen, hogere studies voor vrouwen, seksuele bevrijding, vechten tegen seksueel geweld tegen vrouwen… Het heeft allemaal op de agenda gestaan, en voor sommige dingen vechten we nog steeds!”
Eline: “Spijtig dat feminisme een negatieve bijklank heeft. Het komt soms over als ‘de vrouwen tegen de mannen’, en dat willen we net niet. We werken gewoon aan meer wederzijds respect, aan meer gelijkheid.”
Linda: “En toch blijf ik erbij dat #metoo de seksen niet dichter bij elkaar brengt. Integendeel.”
“De #metoo-discussie mag niet gekaapt worden door ‘preutsheid’, maar moet gaan over de gelijkwaardige posities van mannen en vrouwen” – Riet
Stelling 5
Kinderen moeten op school leren hoe ze grenzen stellen.
Els: “De school speelt een belangrijke, opvoedende rol in deze thematiek. De school waar ik werkte was lange tijd een jongensschool. Toen de klassen gemengd werden, zag ik meisjes mondiger worden en jongens zachter. Ze leerden met elkaar omgaan. Dat was nieuw!”
Katja: “Tijdens het vak seksuele opvoeding moet het ook gaan over de gevoelens waarmee jongeren zitten, en welk gedrag gepast is en wat niet. Niet alleen de technische kant van vrijen moeten besproken worden, maar ook de emotionele.”
Riet: “Er zitten nog veel kansen in het onderwijs. Goedele Liekens wil thema’s als grensoverschrijdend gedrag in de eindtermen laten opnemen, omdat het zo belangrijk is om kinderen te leren hoe ze grenzen moeten stellen.”
Romina: “Onderschat ook een programma als de Dokter Bea-show op Ketnet niet. Ze schuwt de controverse niet, en brengt een thema als grensoverschrijdend gedrag tot op de speelplaats. Top, toch!”
Linda: “Maar wat vinden jullie dan van programma’s als Temptation Island waar ook veel jongeren naar kijken? Daar geef je de jeugd toch een heel extreem beeld van seksualiteit?”
Eline: “Ik heb als tiener naar Temptation Island gekeken en kon het onderscheid maken tussen het programma en de realiteit. Volgens mij geeft zo’n programma geen vrijgeleide naar grensoverschrijdend gedrag.”
“Onderschat een programma als de Dokter Bea-show op Ketnet niet. Ze brengt een thema als grensoverschrijdend gedrag tot op de speelplaats. Top, toch!” – Romina
Stelling 6
#metoo zet iedereen aan het denken en zorgt voor verandering.
Riet: “#metoo brengt wel degelijk iets teweeg: de Universiteit Gent zet bijvoorbeeld een externe commissie rond grensoverschrijdend gedrag op, in het Vlaams Parlement wordt er gedebatteerd over grensoverschrijdend gedrag in de sport…”
Linda: “Was dat allemaal al niet lang in gang voor #metoo? Ik hoop uiteraard dat er actie komt, en dat er een einde komt aan zulk gedrag. Maar de cinema en de sensatie rond #metoo leidt de aandacht te veel af van de échte discussie.”
Eline: “Daar ben ik het deels mee eens. Maar zolang het leeft verschijnen er zoveel interessante artikels en initiatieven, bewéégt er iets.”
Romina: “Alle vrouwen zeggen: er gaan nog koppen rollen. We weten dus dat er nog mannen zijn, en toch blijven we zwijgen.”
Linda: “Maar mannen zijn ook misbruikt geweest, hé. We duwen mannen te veel op dezelfde brandstapel. Daar moet je toch mee uitkijken!”
Eline: “Mannen voelen zich soms gekwetst door #metoo, maar dat is niet nodig. Dit is gewoon een weg naar meer gelijkheid. We proberen te leren van de fouten uit het verleden.”
Els: “#metoo zet het werk van de vorige generaties gewoon verder. Alleen zie ik het liever als een maatschappelijk debat, dan een louter gender gerichte strijd.”
Romina: “Ik heb het gevoel dat #metoo geen gevecht meer is. Het zet ondertussen iedereen aan het denken, of je man, vrouw of x bent. Luisteren naar elkaar en reflecteren is een goed beginpunt. We beginnen elkaar te vinden, en die gezonde, respectvolle toenadering is fantastisch.”
“Ik hoop uiteraard dat er een einde komt aan zulk gedrag. Maar leidt de sensatie rond #metoo niet te veel de aandacht af van de échte discussie?” – Linda
Stelling 7
De #metoo-discussie is typisch voor deze tijd.
Riet: “Oudere generaties hebben de erfenis van de seksuele bevrijding. Zij vrezen dat #metoo leidt tot preutsheid. Jongere mensen komen op terreinen die vroeger overwegend mannelijk waren, en leggen voor het eerst daar de pijnpunten bloot.”
Els: “Ik denk niet dat de meningsverschillen over #metoo te maken hebben met hoe oud je bent. Ik denk dat het vooral afhangt hoe je ermee omgaat. Of je mee ten strijde trekt of het eerder normaliseert.”
Eline: “Kijk naar Meryl Streep. Zij is 69 en is helemaal mee met dit #metoo-verhaal. Ook mijn moeder en zus staan achter de boodschap. Voor mij is het dus geen generatiekloof, wél of je openminded bent of niet.”
“Kijk naar Meryl Streep. Zij is 69 en helemaal mee met dit #metoo-verhaal. Voor mij heeft het niets met leeftijd te maken, maar wél met hoe openminded je bent” – Eline
Wat vindt Rika Ponnet?
Rika Ponnet is seksuoloog en relatietherapeut en zei hierover het volgende: “De oudere generatie wordt soms onderschat in dit debat, omdat ze als conservatief wordt beschouwd. Het omgekeerde is echter waar: de zeventigers van nu zijn doorheen de jaren mee geëvolueerd met de tijdsgeest: wat ze op hun vijfentwintigste acceptabel vonden, vinden ze nu te gek voor woorden. De tegenbeweging in #metoo wordt gevoerd door oudere dames als Catherine Deneuve en Chris Lomme. Net omdat ze meer levenservaring hebben weten ze dat je niets oplost door de dingen zwart-wit te benaderen, wél door ze pragmatisch te bekijken. Je kunt het evenwicht tussen man en vrouw niet in regels gieten – dit mag niet, dit mag wel, want dan zou iedereen zich moeten gedragen volgens de regels van een verregaande moraliteit. En dat brengt heel wat verworven vrouwelijke vrijheden, en de voordelen ervan, weer in het gedrang.
De hele #metoo-discussie maakt van grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik wel een gespreksonderwerp, en dat is goed. Het zet mensen aan het denken: hoe ga ik om met mijn partner? Hoe ga ik om met collega’s? Zowel mannen als vrouwen misbruiken af en toe hun macht, zelfs kinderen doen het. Wanneer je je hiervan bewust wordt, snap je ook beter hoe machtsmechanismen werken. Je leert bepaalde situaties beter in te schatten en ervaart hoe je er beter mee kunt omgaan. Het blijft evenwel een moeilijke evenwichtsoefening. Iedereen flirt bijvoorbeeld op zijn manier. Sommige mensen komen snel dichtbij en worden vlug persoonlijk, en dat kan als grensoverschrijdend worden ervaren. Anderzijds verwacht een deel van de vrouwen nog steeds dat een man hén het hof maakt. Dat werkt al eeuwenlang zo, en dat maakt het voor sommige vrouwen, vanuit die passievere rol, moeilijker om grenzen te stellen. Zo’n eeuwenoud gedragspatroon veranderen doe je uiteraard niet op enkele tientallen jaren, maar net als de vorige feministische golven kan #metoo een stap zijn in de juiste richting, naar meer gelijkheid tussen man en vrouw.”
Wat vindt Liesbet Stevens?
Professor seksueel strafrecht en adjunct-directeur van het Instituut voor gelijkheid van vrouwen en mannen Liesbet Stevens zei het volgende: “De huidige generatie twintigers en dertigers zijn opgegroeid met een sterk gelijkheidsideaal tussen man en vrouw. In tegenstelling tot hun grootouders moesten zij niet vechten om te mogen studeren en te mogen werken. De subtielere vormen van seksuele intimidatie – seksistische opmerkingen, ongevraagde aanrakingen, stalking… – die nu worden blootgelegd is voor hen een eerste persoonlijke confrontatie met ongelijkheid. Oudere generaties bekijken de #metoo-discussie vanuit een ander standpunt. Ze hebben al een belangrijke strijd achter de rug: studie- en werkmogelijkheden creëren voor vrouwen, de loonkloof proberen dichten, de pil, een seksuele revolutie met meer vrijheid, ook voor vrouwen. De kneepjes in de billen door mannelijke collega’s waren daardoor vroeger misschien niet de eerste prioriteit. Een deel van deze oudere groep vreest dat #metoo een ‘nieuwe preutsheid’ zal introduceren, en alle verworven vrijheden op de helling zal zetten. Maar #metoo draait niet om preutsheid, wél om wederzijdse toestemming én je eigen grenzen leren stellen en respecteren.
Hier en daar zie je dat #metoo al voor verandering zorgt: verkrachting en aanranding wordt uiteraard al langer bestraft, maar nu begint men na te denken of seksistische opmerkingen of mopjes nog wel oké zijn? Zulke uitspraken zijn namelijk vaak niet bedoeld om grappig te zijn, wél om te intimideren of iemand te laten voelen dat hij baas is over jou én de situatie. Dat hoort niet thuis in het openbaar, én ook niet op de werkvloer. Voelt dit ongemakkelijk dan is het belangrijk om te weten dat je dit altijd ergens kan aankaarten, bij een vertrouwenspersoon of preventieadviseur. Of gratis en vertrouwelijk via het Instituut voor gelijkheid van mannen en vrouwen. Dat pad heeft #metoo op korte tijd geëffend. Voor een hashtag op social media is dat een grote verdienste.”
Meer info op igvm-iefh.belgium.be. Bellen kan ook op 0800-12-800.
Tekst: Evelien Roels en Els De Ridder – Foto’s: Joost Joossen – Make-up: Paul en Beatrice voor Models Office