Gaan jij en je partner uit elkaar en hebben jullie kinderen? Dan komt er heel wat bij kijken. Denk maar aan afspraken over alimentatie of onderhoudsgeld, een onderwerp waar nog veel misverstanden over bestaan. We vroegen advocaat Sarah Bernaers om opheldering.
Alimentatie na een scheiding
Moet elke ouder alimentatie betalen?
Sarah Bernaers: “In principe is de regel dat iedere ouder moet bijdragen voor zijn kind, naar evenredigheid van zijn middelen. Dat is ook zo als je onder één dak woont. Je kiest uiteindelijk samen voor een kind, en om dat kind te laten opgroeien zijn centjes nodig. “
Mag je hier zelf onderling afspraken over maken of zijn er algemene regels?
Sarah: “Je mag daar inderdaad onderling afspraken over maken. Hoeveel de alimentatie precies bedraagt, hangt af van verschillende factoren. Hoeveel tijd brengen de kinderen bij elke ouder door? Wat is het inkomen van beide ouders? Hoeveel bedraagt het groeipakket? Het inkomen van de ouders is maar één van de acht wettelijk vastgelegde parameters voor de bepaling van de alimentatie. Al die elementen worden mee in rekening genomen. Het doel is dat het kind bij beide ouders een gelijkaardige levensstandaard kan behouden.
Rond alimentatie bestaan er heel wat misverstanden. Veel mensen denken bijvoorbeeld dat er bij een week-weekregeling geen alimentatie nodig is. Maar als één ouder aanzienlijk minder verdient dan de ander, zal er toch een bijdrage gevraagd worden. De sterkste schouders dragen dus de zwaarste lasten, en dat is alleen maar rechtvaardig.
Om welke kosten gaat het dan? Er zijn zowel verblijfsgebonden kosten zoals huur, water en elektriciteit, als verblijfsoverstijgende kosten, zoals een bezoekje aan de kapper, een nieuwe boekentas of schoenen. Die laatste worden vaak verkeerdelijk als buitengewone kosten gezien, maar dat klopt niet.
Buitengewone kosten vallen onder een strikt omschreven lijst waarvoor je ook de toestemming van de andere ouder nodig hebt. Denk aan uitzonderlijke schoolkosten, medische kosten of (extra) uitgaven voor de ontplooiing van je kind. Gaat je kind bijvoorbeeld op skireis met de klas? Dan is dat een buitengewone kost. Maar een gewone schoolfactuur valt onder de verblijfsoverstijgende kosten.”
Ex-partners willen vaak zoveel mogelijk onderling regelen en laten vastleggen bij de notaris. De rechtbank wordt dan soms gezien als iets negatiefs of onnodig ingewikkeld, maar mijn ervaring leert dat het nuttig is om een advocaat te laten meedenken om later ruzies te vermijden.
Dat klinkt allemaal erg ingewikkeld. Hoe zet je dat op papier?
Sarah: “Het is inderdaad vaak een stuk complexer dan mensen op het eerste gezicht denken. Daarom is het verstandig om een akkoord te laten bekrachtigen door de familierechtbank. Ik begrijp heel goed dat ex-partners alles zo vlot mogelijk willen regelen, zeker in het belang van de kinderen. De rechtbank wordt dan soms gezien als iets negatiefs of onnodig ingewikkeld, en daarom stappen mensen liever naar een notaris. Dat gebeurt meestal met de beste bedoelingen, maar een notaris heeft geen zicht op hoe dingen in de familierechtbank verlopen, of waar er later eventueel discussie over kan ontstaan.
Vaak gaat het om ogenschijnlijk kleine dingen, maar net die zorgen nadien voor spanningen. Daarom is het belangrijk om alles zo gedetailleerd mogelijk vast te leggen. Op het moment van de breuk denk je daar misschien niet aan, maar door onze ervaring weten wij waar het in de praktijk vaak fout loopt. Mag de fiets van papa ook mee naar mama? Moet mama luiers en flesjes meegeven als de baby naar papa gaat? Wie betaalt de kapper? Mag het kind bij de ene ouder vlees eten, terwijl de andere ouder uitsluitend vegetarisch eet?”
Moet dat allemaal op voorhand bepaald worden?
Sarah: “We nemen al die zaken op in de overeenkomst. Het lijkt misschien overdreven, maar onze ervaring leert: hoe meer er op papier staat, hoe duidelijker de afspraken, en hoe kleiner de kans op discussies of frustraties achteraf.
Het is ook gewoon goed voor je eigen gemoedsrust om een advocaat te laten meedenken. Die kijkt met jou mee, stelt de juiste vragen en denkt vooruit. Ik heb al heel schrijnende situaties gezien. Een ouder die liever geen week-weekregeling wil bijvoorbeeld, omdat ze het kind graag vaker bij zich heeft. De ex-partner gaat daarmee akkoord, op voorwaarde dat hij dan geen alimentatie hoeft te betalen. In eerste instantie lijkt dat misschien een werkbare oplossing, maar na een tijdje blijkt dat de ouder er financieel op achteruitgaat. En dan wordt het lastig.
Dergelijke situaties leiden vaak tot echte drama’s, want een akkoord dat bijvoorbeeld via een notaris werd afgesloten, is veel moeilijker recht te zetten in de rechtbank. De taak van de notaris (niet als bemiddelaar) is niet om de rechten van iedere partij te vrijwaren. Die verdedigt jouw rechten niet, maar legt het akkoord gewoon vast zoals jullie het op dat moment samen voorleggen, zonder in te schatten of het op langere termijn houdbaar en evenwichtig is.”
Veranderingen in onderhoudsgeld
Je kunt een bestaande overeenkomst laten aanpassen, maar niet voor het minste. Ben je tijdelijk werkloos, dan is dit niet voldoende bijvoorbeeld
Kan het bedrag van het onderhoudsgeld wijzigen, situaties veranderen namelijk ook?
Sarah: “Je kunt een bestaande overeenkomst inderdaad laten aanpassen, maar dat kan alleen bij wezenlijke veranderingen in de omstandigheden. Denk bijvoorbeeld aan een ouder die veel verder weg gaat wonen, waardoor een week-weekregeling niet langer haalbaar is. Of wanneer een van beide ouders ernstig ziek wordt en daardoor langdurig minder inkomsten heeft.
Let op: tijdelijke werkloosheid is géén reden om het akkoord aan te passen. Er wordt namelijk gekeken naar je verdienvermogen, dus wat je zou kunnen verdienen als je voltijds werkt. Heb je bijvoorbeeld een master in de chemie, dan wordt er rekening gehouden met het inkomen dat je in die sector zou kunnen verdienen. Als je ervoor kiest om halftijds te werken, is dat natuurlijk jouw recht, maar dat mag niet ten koste gaan van de andere ouder.
Wat veel mensen ook niet weten is dat het onderhoudsgeld elk jaar geïndexeerd wordt. Maar dat gebeurt niet automatisch, je moet het zelf berekenen. Als dat jarenlang niet gebeurd is, kun je het verschil tot vijf jaar terug opvragen. Ook als je al een tijd géén alimentatie ontvangt, mag je tot vijf jaar terugvorderen. En dat kan om serieuze bedragen gaan!”
Stopt de alimentatie als je kind meerderjarig is?
Sarah: “Neen, het onderhoudsgeld stopt niet automatisch wanneer je kind 18 wordt. Het loopt door tot je kind eigen inkomsten heeft. Stel dat je kind afgestudeerd is en zich als werkzoekende heeft ingeschreven, maar nog in de wachttijd zit voor een uitkering – dan moet je als ouder nog steeds blijven betalen.
Wil je kind na zijn studie nog een extra master volgen, bijvoorbeeld een master na master in Europees recht, dan zal de rechter daar meestal mee akkoord gaan. Zo’n opleiding ligt in het verlengde van de oorspronkelijke studie en verhoogt de kansen op de arbeidsmarkt. In dat geval blijft de onderhoudsplicht gewoon doorlopen.
Maar als je zoon of dochter na de studies een heel andere richting uit wil –bijvoorbeeld nog een extra opleiding filosofie volgen– en één van de ouders is het daar niet mee eens, dan is de kans groot dat de rechter oordeelt dat de onderhoudsverplichting stopt. Dat geldt ook bij een gepland gap year of als het kind bijvoorbeeld voor langere tijd naar het buitenland wil.”
Wat als er een nieuwe partner in het spel komt? Die betaalt misschien ook mee?
Sarah: “Dat speelt geen rol: de nieuwe partner van een ouder wordt nooit mee in rekening gebracht. Een kind heeft twee ouders, en zíj blijven verantwoordelijk voor het onderhoud. Punt.
Zelfs als de nieuwe partner van de moeder, bij wijze van spreken, een miljardair is, verandert dat niets aan de onderhoudsbijdrage. Het is misschien fijn meegenomen, maar juridisch heeft het geen enkele invloed.
Wat wél kan tellen, is wanneer de ouder gaat samenwonen met een nieuwe partner en daardoor de woonlasten gedeeld worden. In dat geval kun je een wijziging van het onderhoudsgeld aanvragen, omdat de financiële situatie van die ouder feitelijk veranderd is.”
Geen alimentatie meer. Of toch?
De onderhoudsplicht blijft gewoon gelden, ook als er geen contact meer is tussen ouder en kind.
Als je kind het contact verbreekt, moet je dan geen alimentatie meer betalen?
Sarah: “Neen, het is een hardnekkig misverstand dat de onderhoudsplicht stopt zodra een kind niet meer naar één van de ouders wil gaan. De onderhoudsplicht blijft gewoon gelden, ongeacht de omgangsregeling.
Anderzijds kun je een ouder ook niet verplichten om zijn of haar omgangsrecht uit te oefenen. Het is een recht, geen plicht. Maar als er in de regeling staat dat het kind om de veertien dagen naar mama gaat en zij komt het kind niet meer ophalen, dan kan dat wel beschouwd worden als een gewijzigde omstandigheid. In dat geval kan de onderhoudsbijdrage verhoogd worden, omdat de andere ouder plots veel meer kosten draagt.
Dit gebeurt soms wanneer er een nieuwe partner in het spel is en het niet goed klikt met de kinderen. Dat leidt vaak tot trieste situaties, vooral voor de kinderen zelf. Want los van de financiële kant, welk signaal geef je als ouder aan je kind wanneer je het contact verbreekt?
Bovendien ga je er dan automatisch van uit dat de andere ouder het allemaal maar moet oplossen. Ineens staat hij of zij er fulltime alleen voor, ook tijdens de schoolvakanties. Die duren twee maanden, en dan moet er opvang gezocht worden. Voor dure kampjes is er vaak opnieuw toestemming nodig van de ex-partner. Het zijn situaties die heel schrijnend kunnen zijn, zowel emotioneel als praktisch.”
Staan er straffen op het niet betalen van onderhoudsgeld?
Sarah: “Vroeger werd dit effectief door het parket vervolgd en kwamen er ouders in de gevangenis terecht. De dag van vandaag is dit niet meer het geval, maar het is juridisch wel degelijk ernstig. En het kan voor de niet-betalende ouder grote financiële gevolgen hebben.
Daarom is het zo belangrijk dat een financiële regeling officieel wordt vastgelegd, via een vonnis van de rechtbank of via een notaris. Stel, je ex moet jou elke maand 200 euro betalen, maar doet dat niet. Je laat het eerst zo, om ruzie te vermijden. Maar na een tijd stapelen de achterstallige bedragen zich op, en beslis je toch om actie te ondernemen. Als je een bekrachtigde regeling hebt, kun je daarmee naar een deurwaarder stappen.
Die kan alles in beslag nemen: loon, wagen, rekeningen, etc. Voor de meeste schulden geldt een beschermingsregel die zegt dat er maar een deel van het loon mag worden afgehouden, zodat de persoon in kwestie nog menswaardig kan leven. Maar voor alimentatie geldt een uitzondering, waardoor zelfs het leefloon kan worden ingehouden. Bovendien kun je tot vijf jaar terug het achterstallige bedrag opeisen. Reken maar eens uit wat dat kan betekenen.”
Met dank aan Sarah Bernaers, advocaat.
Meer info voor ouders:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!