Eén kind op de vijf in de klas is hoogsensitief. Ze hebben het erg moeilijk, maar blijven nog te vaak onder de radar omdat ze zich aanpassen aan de situatie. Bieke Geenen, expert in hoogsensitiviteit, legt uit hoe deze kinderen functioneren in de klas, wat hen helpt om zich goed te voelen, en waarom een beetje kennis over hoogsensitiviteit eigenlijk goed is voor álle leerlingen.

Hoogsensitiviteit in de klas

Je hoort soms dat een hoogsensitief kind de ideale leerling is. Hoe uit zich dat?

Bieke Geenen: “Dat hoor je leerkrachten vaak zeggen: ‘Had ik er maar 25 zoals die!’ (lacht).
Hoogsensitieve kinderen willen niemand teleurstellen, dus ze gaan zich aanpassen en doen alles om het goed te doen. Ze voelen haarfijn aan wat er van hen verwacht wordt, of vullen dat zelf in. En ze leggen de lat erg hoog voor zichzelf.

Het zijn echte kameleons: ze passen zich probleemloos aan, wat het voor leerkrachten soms moeilijk maakt om te zien wat er onder de oppervlakte leeft. Want het is niet omdat een kind zich voorbeeldig gedraagt, dat het het niet moeilijk heeft. Veel hoogsensitieve kinderen omschrijven naar school gaan als ‘overleven’. Tegen donderdagavond zijn ze compleet uitgeput, en vlak voor een vakantie worden ze vaak ziek. Dat is hun lichaam – of zenuwstelstel – dat zegt: het is genoeg geweest.

Hoogsensitiviteit is geen diagnose zoals ADHD of ASS, en net daarom is het soms lastig om de juiste ondersteuning te krijgen. Toch valt het onder neurodiversiteit, sterker nog: het is de grootste groep binnen de neurodiversiteit. Ongeveer één op de vijf kinderen is hoogsensitief, en niet elk kind krijgt wat het nodig heeft.

Het allerbelangrijkste is dat het kind echt gezien wordt. Vaak zie je dat het zich op school anders gedraagt dan thuis, en dat is een belangrijk signaal. Als je als leerkracht een kind hebt dat zich perfect gedraagt, maar de ouders vertellen dat het thuis geregeld ontploft of huilt, dan klopt er iets niet. Dan is de kans groot dat het kind zich de hele dag aanpast, en pas thuis in de veilige omgeving alle spanning loslaat.”

Hoe help je een kind best, door prikkels te vermijden of door ermee te leren omgaan?

Bieke: “We kunnen prikkels nooit helemaal wegnemen, en dat hoeft ook niet. Wat we wél kunnen doen, is het kind beter leren omgaan met die prikkels, en daar kan een leerkracht mee helpen. Door kleine dingen aan te passen bijvoorbeeld.

De plek in de klas is bijvoorbeeld belangrijk. Sommige kinderen zitten graag vooraan om dicht bij de juf te zijn, maar veel hoogsensitieve kinderen kiezen liever een plaatsje achteraan. Zo houden ze overzicht, en dat geeft rust aan hun brein.

Ook wie naast hen zit, maakt veel uit. Soms zet een leerkracht bewust een rustig kind naast iemand die wat meer aandacht vraagt. Maar wat gebeurt er dan? Dat hoogsensitieve kind voelt zich verantwoordelijk en denkt dat het zijn taak is om de ander te helpen of te corrigeren. Dat is een zware last.

Daarom is kennis bij leerkrachten zó belangrijk. En het goede nieuws: je hoeft daar geen driejarige opleiding voor te volgen. Een paar praktische inzichten over prikkelverwerking en hoogsensitiviteit kunnen al een wereld van verschil maken.”

Aanpassingen in de klas

Zijn er nog dingen die je kunt aanpassen in de klas?

Bieke: “Besef eerst dat één op de vijf kinderen in je klas hoogsensitief is. In een klas van 25 zijn dat er dus vijf. Je wilt die kinderen ondersteunen zonder hen apart te zetten of er een etiket op te kleven. Want hoogsensitieve kinderen willen net níét speciaal behandeld worden.

Kleine dingen kunnen al veel doen. Stel dat je boos moet zijn in de klas, voor een hoogsensitief kind komt dat keihard binnen, ook al is het niet op hen gericht. Je kunt dan een teken of woordje afspreken dat zegt: ‘Het is oké, dit is niet voor jou.’ Zo weet het kind meteen dat het zich geen zorgen hoeft te maken.

Of neem het voorbeeld van een sleutelhanger aan de pennenzak met een gele en rode kant. Als een kind zich niet goed voelt, kan het de rode kant zichtbaar leggen. De juf ziet dat, en kan tijdens de pauze even checken hoe het gaat, zonder dat de rest van de klas iets merkt.

Nog zoiets: sommige kinderen vinden de drukte van de speelplaats te veel. Dan kun je gewoon een taakje geven: ‘Sam, wil jij tijdens de speeltijd even de plantjes water geven?’ Kleine ingrepen, maar met een groot effect.

En weet je, dat zijn meestal de kinderen waar je als leerkracht spontaan extra moeite voor wilt doen. Alleen krijgen ze die aandacht niet altijd, omdat de luidere kinderen meer opvallen. Daarom is kennis over hoogsensitiviteit zo belangrijk: het helpt je om ook die stille, gevoelige kinderen écht te zien.”

Zijn er scholen die beter passen bij hoogsensitieve kinderen?

Bieke: “Dat is een vraag die ik vaak krijg, maar het antwoord is eigenlijk nee. Er bestaat geen ‘ideale’ school voor hoogsensitieve kinderen. Soms werkt een methodeschool goed, soms net een gewone school met wat meer structuur. Structuur, duidelijkheid en voorspelbaarheid zijn vaak helpend. Tegelijkertijd moet je opletten met teveel nadruk leggen op prestaties, dat is nefast.

Het hangt vooral af van de leerkracht. Heeft die oog voor de gevoeligheid van het kind? Is er een klik? Dat maakt het verschil. Daarom zie je ook dat een kind het ene jaar kan openbloeien, en het volgende jaar, bij een andere juf of meester, helemaal vastloopt. Dat is voor ouders echt moeilijk om te zien.

Je kunt natuurlijk naar een therapeut gaan, en dat helpt even. Maar uiteindelijk moet dat kind elke dag terug naar de klas. Als daar niets verandert, blijft het probleem bestaan. Daarom pleit ik ervoor dat we leerkrachten meer kennis en tools geven. Zodat ze samen met ouders en kinderen kunnen bekijken, wat werkt voor jou?

En het mooie is: wat goed is voor een hoogsensitief kind, is goed voor élk kind. Denk maar aan een korte ademhalingsoefening voor een toets, of huiswerk dat je aan het begin van de week krijgt en op vrijdag moet indienen. Dat geeft ademruimte aan iedereen.

Hoogsensitieve kinderen tonen ons eigenlijk wat er misloopt in het huidige onderwijssysteem: het is niet gemaakt voor neurodiverse personen, en dus moeten zij zich voortdurend aanpassen. Maar met een paar kleine, bewuste aanpassingen kunnen we een klas creëren waarin iedereen zich beter voelt. En dat is uiteindelijk winst voor iedereen.”

Leren over hoogsensitiviteit?

Samen met haar Nederlandse collega Esther Bergsma, organiseert Bieke Geenen op VRIJDAG 14 NOVEMBER het eerste Hoogsensitiviteitscongres van de Lage Landen. Het thema voor dit jaar is: een toekomst voor hoogsensitieve kinderen. Dit evenement biedt de nieuwste wetenschappelijke inzichten en praktische handvatten voor professionals die werken met hoogsensitieve kinderen. Maar ook ouders of andere geïnteresseerden zijn welkom!
Meer info op www.hoogsensitiviteitcongres.be of op het instagram-account.

Lukt het niet om aanwezig te zijn op het congres, dan kun je ook nuttige tips halen uit het boek van Bieke Geenen ‘Wat echt werkt bij kinderen die hoogsensitief zijn’ of in het gratis e-book voor meesters en juffen (en alle andere geïnteresseerden).

Met dank aan Bieke Geenen

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!