Beter communiceren als koppel: zo doe je dat
Relatie-experts hebben vaak één gouden tip: blijf praten met elkaar. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Wij gingen op ‘communicatiecursus’ bij psycholoog Tim Verleyzen, die het boek ‘Schat, kunnen we eens praten?’ schreef.
Het líjkt evident, praten met je partner. Toch loopt het vaak mis, dat zag ook klinisch psycholoog en relatietherapeut Tim Verleyzen in zijn praktijk. In het boek ‘Schat, kunnen we eens praten? Beter communiceren als koppel’ deelt hij aan de hand van herkenbare cases tips om een goed gesprek te voeren. En hij bewijst dat het zelfs voor de therapeut lastig is, want na zijn scheiding zocht hij zelf manieren om beter te communiceren.
Tim Verleyzen: “Praten is in principe gemakkelijk. We doen het de hele tijd: van een kort gesprek bij de bakker tot een overleg met collega’s. Het wordt echter moeilijker als het over meer kwetsbare onderwerpen gaat, zoals relaties, of de moeilijke dingen in het leven. Je eigen onzekerheden of diepste verlangens, bijvoorbeeld: hoe vaak praat je dáárover? Bovendien is praten over emoties voor de een moeilijker dan voor de ander. Dat heeft onder andere te maken met hoe je bent opgevoed en hoe er binnen je gezin van oorsprong werd gepraat. Maar ook met wat je al in je leven hebt meegemaakt en hoe het er in je vorige relaties aan toeging. Iemand die veel ruzies meemaakte, is misschien eerder geneigd om weinig te communiceren en zo conflicten uit de weg te gaan. Terwijl het net belangrijk is voor je relatie om je noden uit te spreken.”
Jij gebruikt in je boek het ‘ijsbergmodel’. Leg dat eens uit.
“Het ijsbergmodel wil zeggen: we zien slechts een klein stukje van mensen, het puntje van de ijsberg. Maar daaronder zit nog een hele schat aan informatie. Onze normen en waarden bijvoorbeeld, of wat we belangrijk vinden in het leven. De dingen die je echt wilt weten over je partner, dus. Maar om die te weten te komen, moet je het gesprek aangaan. Ik geef toe: gemakkelijk is het niet. Binnen het gezin waar ik opgroeide, werd er weinig over emoties gepraat. Dat maakte dat ik zelf ook niet goed communiceerde en het moeilijk vond om over emoties te praten, iets wat zeker heeft bijgedragen aan het stuklopen van mijn huwelijk. Daarom ben ik mij gaan verdiepen in communicatie binnen relaties. Ik heb intussen hard geoefend om zelf beter te communiceren, en dat blijf ik doen. Want het is niet omdat ik therapeut ben en bij anderen kan aantonen wat er misloopt, dat ik het zelf perfect doe.”
Maar het goede nieuws is: iedereen kan wel léren communiceren?
“Absoluut. Ik krijg weleens cliënten over de vloer die zeggen: ‘Ik ben nu eenmaal niet zo’n prater. Daar valt niets aan te doen’, maar dat klopt niet. Communicatie is gedrag, en gedrag kun je aanpassen. Maar het lukt niet van vandaag op morgen, het is oefenen en blijven oefenen. En vergis je niet: gesprekken als koppel kunnen ongelofelijk vermoeiend zijn. Je moet immers nadenken over wát je wilt vertellen, bepalen hóé je die boodschap wilt formuleren én actief luisteren. Dat vraagt veel energie.”
Voer om de twee weken een dieper gesprek met elkaar. In de auto, bij het koken, het kan overal
Dat leerproces start niet meteen met praten, maar met zelfreflectie, las ik nog in je boek.
“Zelfinzicht is de eerste stap. Je moet je bewust worden van je eigen waarden en behoeften. Daarom moet je jezelf een aantal vragen stellen. Waar sta ik voor? Wat vind ik heel belangrijk in mijn relatie? Welke waarden zijn essentieel voor mij? Dat klinkt misschien gemakkelijk, maar als ik aan mensen vraag wat hun vijf belangrijkste waarden zijn, dan weten ze het vaak niet. En als je zelf niet weet wat je wilt, hoe kun je dat dan van je partner verwachten? Door dagdagelijkse situaties te analyseren, leer je veel over jezelf. Een voorbeeld: je bent geërgerd of boos omdat je partner de dop van de tandpasta er niet heeft opgedraaid. Je krijgt ruzie over iets wat heel banaal lijkt, en er worden al snel verwijten gegooid. Op zo’n moment kun je beter beslissen het gesprek te stil te leggen en afspreken er later op terug te komen. Die boosheid gaat immers niet over die dop of die tube, wel over iets onderliggends. Misschien heb jij echt nood aan netheid of controle, of wil je gezien worden. Die achterliggende reden achterhalen, is de eerste stap. Pas dan kun je het gesprek – later, als de heftige emoties zijn gaan liggen – aangaan.”
Je wijdt ook veel ruimte aan luisteren.
“Exact. Wie communiceren zegt, denkt meteen aan praten. Maar eigenlijk is luisteren nóg belangrijker. En het is ontzettend moeilijk. Studenten die opgeleid worden tot psychotherapeut worden vier jaar lang getraind om te leren luisteren, dat zegt wel wat. We zijn geneigd meteen te reageren op wat de ander zegt, maar het komt erop aan je partner eerst te laten uitspreken. Daarna is het belangrijk om af te toetsen of jouw interpretatie van wat er gezegd wordt wel klopt. Dat doe je door kort de boodschap te herhalen en te vragen of dat is wat je partner bedoelde.”
“Als Frank en Simonneke in ‘Thuis’ een conflict hebben, kun je dat aanhalen om over je eigen relatie te praten”
Dat klinkt logisch. Waarom zijn er dan toch nog zoveel misverstanden?
“Net omdat we niet goed luisteren. Als je denkt je partner goed te kennen, vul je in wat hij of zij bedoelt. Terwijl dat misschien helemaal niet correct is. We reageren vanuit onze eigen interpretatie, onze partner reageert daar opnieuw op, er wordt gepraat vanuit emoties en de echte boodschap gaat verloren door boosheid en verwijten. Een non-conversatie, noem ik dat. Daarom geef ik graag deze oefening mee: focus in de volgende gesprekken eens op hoe je luistert. Zwijg bewust als de ander aan het woord is en laat hem of haar uitspreken. Vat vervolgens samen wat je hebt gehoord en vraag of het klopt. De oefening is eenvoudig, maar ze helpt echt.”
Mooi in theorie, maar ik kan me inbeelden dat als je tijdens de ochtendrush voor de zoveelste keer ziet dat de dop niet op de tandpasta zit, je eerder vloekt dan een goed gesprek aan te gaan.
“Dat hoeft ook niet erg te zijn. Je frustratie is er dan tenminste op dat moment al uit. Zie ook dat weer als een kans om aan zelfreflectie te doen. Het is wel belangrijk dat je het op een rustig moment verder uitpraat, anders komt het ongetwijfeld bij een volgende ruzie nog eens naar boven. Dus nog een tip: maak tijd voor een gesprek. Vaak hebben we het te druk met kinderen, onze job of ons sociaal leven. Durf een gesprek met je partner echt in te plannen.”
Die drukte is herkenbaar. En vaak gaan discussies dan inderdaad over praktische zaken als het huishouden of de kinderen. Maar hoe pakken we het aan om de diepte in te gaan?
“Het komt erop aan om samen te reflecteren over wat jullie als koppel belangrijk vinden, en waar jullie naartoe willen in het leven. Er bestaan enkele trucjes. Zo zijn er kaartspellen om elkaar op een speelse manier vragen te stellen of vind je vraagjes in mijn boek. Een voorbeeldvraag kan zijn: ‘Wat zou je doen als je de Lotto wint?’ Niet alleen ludiek om over te fantaseren, maar je leert ook echt iets over elkaar. Iemand die dan antwoordt dat hij naar de Noorse fjorden wil verhuizen, heeft waarschijnlijk nood aan vrijheid of natuur. En als je partner jou dan bijvoorbeeld vraagt welke partner jij jullie zoon of dochter later toewenst, dan komt hij meer te weten over jou. Als jij je kind een heel zorgzame partner toewenst, heb je zelf misschien meer nood aan wat extra liefde. Ik raad aan om minstens om de twee weken zo’n diepgaand gesprek te voeren. En zelfs als je weinig tijd hebt, kan dat. In de auto of tijdens het koken, bijvoorbeeld. Dan voelt zo’n gesprek ook net iets minder spannend, omdat er afleiding is.”
“Soms zeggen mensen: ‘Ik ben nu eenmaal niet zo’n prater, daar valt niets aan te doen.’ Maar dat klopt niet, want je kunt dit echt leren”
Wat als je partner het moeilijk vindt om zichzelf uit te drukken of over emoties te praten?
“Je kunt het gesprek ook aanknopen op andere manieren. Het internet staat tegenwoordig vol ludieke filmpjes of afbeeldingen met tekstjes erop. Herken je jezelf in zo’n plaatje of filmpje, dan kun je dat eens doorsturen naar je partner. Heel laagdrempelig, maar wel een goede manier om een gesprek aan te knopen. Ook een scène uit een serie kan een aanleiding zijn om iets aan te geven. Als Frank en Simonneke in ‘Thuis’ een conflict hebben, kun je dat misschien aanhalen om over je eigen relatie te praten. ‘Awel, ik begrijp Simonne wel…’ En je bent vertrokken. Het is belangrijk om een manier te vinden om gevoelens of frustraties uit te drukken, welke dat ook is.“
Wat als je merkt dat jullie antwoorden heel verschillend zijn? Is een relatie gedoemd om te mislukken als jullie waarden niet dezelfde zijn?
“Gelukkig niet. De kwaliteit van je relatie hangt niet af van hoe hard jullie lijken op elkaar, maar wel van hoe goed jullie om kunnen met onderlinge verschillen. In het begin – als je nog heel verliefd bent – gaat dat vaak gemakkelijk. Je zet allebei je beste beentje voor en hebt het nog veel over de leuke onderwerpen. Maar naarmate je langer samen bent, komen meer en meer verschillen boven. Misschien waren die verschillen er altijd al,en ontdek je ze nu pas. Maar mensen groeien ook doorheen de jaren. Door nieuwe ervaringen kunnen waarden en behoeften veranderen. Dat kan gaan van financiële kwesties tot de opvoeding van kinderen of seksualiteit. Als je blijft praten, elkaar ruimte geeft en een weg vindt waarin elk zich goed voelt, hoeft dat geen probleem te zijn. Integendeel.”
Maar toch geraken sommige koppels er niet alleen uit. Wanneer is het tijd voor een relatietherapeut?
“Dat is heel persoonlijk, maar als je merkt dat praten echt niet meer lukt, dan maak je best een afspraak. Liever te vroeg dan te laat, trouwens. Zie therapie niet als laatste redmiddel, maar als een cadeautje aan jezelf. Je hoeft zeker geen crisis te hebben om naar een therapeut te stappen.”
Heb je nog ander advies om een goed gesprek met onze partner te houden?
“Vergeet vooral ook niet om plezier te maken samen en ook luchtige gesprekken te voeren, over een boek, een film… Want naast een goed gesprek, werkt vooral ook samen lachen heel verbindend.”
5 tips om goed te communiceren
1. Hou minstens om de twee weken een gesprek met je partner. Vermijd de alledaagse, praktische vragen, maar probeer de diepte in te gaan.
2. Luister actief: laat de ander uitspreken, onderbreek niet en herhaal kort hoe jij het begrepen hebt. Stel daarna de vraag: ‘klopt dit?’
3. Schieten jullie in de emotie, begin je elkaar verwijten toe te gooien? Stel het gesprek dan even uit tot een later moment. Reflecteer elk over wat je zo boos of verdrietig maakt en bespreek het samen wanneer jullie minder emotioneel zijn. Blijf altijd respectvol en scheld elkaar niet uit.
4. Denk niet dat je je partner na al die jaren wel kent. Blijf gesprekken voeren, want je behoeften, normen en waarden veranderen naarmate je ouder wordt. Ga daarom geen enkel onderwerp uit de weg. Praat ook over seks, een onderwerp waar Vlamingen het vaak moeilijk mee hebben.
5. Plan leuke dates in: op die momenten maak je plezier, creëer je verbinding en babbelen jullie spontaan.
Meer artikels over relaties:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!
