Wat je stem vertelt: al je vragen over heesheid, knobbels & co beantwoord
Begint je stem te trillen zodra je voor een groep moet spreken, of klink je hees na een iets langer telefoongesprek? De ene stem is de andere niet, maar je hebt er wel meer vat op dan je denkt. We vroegen raad aan onze experten.
Wie zijn onze experten?
- Dr. Monique Verguts: Neus-keel-oorarts, specialisatie stem. Verbonden aan AZ Diest en aan de stemkliniek GZA campus Sint-Augustinus Antwerpen.
- Carry De Clercq: Logopediste en stemcoach. Hoofd van de praktijk Adem&Stem in Antwerpen. Docent, verbonden aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen, richting Acteren en Woordkunst. Schreef samen met Siona Houthuys het boek ‘De Ademrevolutie. Vind rust terwijl je spreekt’.
Hoe werkt je stem?
Carry De Clercq: “Spreken is uitademen. De lucht die je uitademt, gaat naar je twee stembanden die zich in je strottenhoofd boven je luchtpijp bevinden. Als je praat, doet die uitademingslucht je stembanden razendsnel open- en dichtgaan. Die lucht wordt daardoor in trilling gebracht en dat is geluid. Pas nadat dat geluid nog door je keelholte, mondholte en soms door je neusholte gaat, wordt dat geluid hoorbaar. Dat is je stem.”
Hoe gebruik je je stem goed?
Dr. Monique Verguts: “Door een ontspannen buikademhaling kan de uitademingslucht de stemplooien optimaal doen trillen. Hierdoor zul je minder geneigd zijn om onnodig veel spieren op te spannen. Het is belangrijk om zo weinig mogelijk druk op je keelspieren te zetten als je spreekt of zingt, want daardoor duw je ook op je strottenhoofd en worden je stembanden te hard op elkaar gedrukt.”
“Let ook op je lichaamshouding: met een rechte houding zonder te verkrampen kan je adem goed doorstromen. Zo krijg je een natuurlijke resonantie die het stemgeluid vanzelf krachtiger doet klinken. En verder draagt een open articulatie vooraan in je mond ook bij tot een heldere en goed verstaanbare klank.”
Waarom klinkt elke stem anders?
Carry De Clercq: “De trilling van de lucht in je mond-, neus- en keelholte noemt men resonantie. Afhankelijk van de grootte en de vorm van die holtes gaat er een andere hoeveelheid lucht meetrillen waardoor je telkens een andere klankkleur en klanksterkte krijgt.”
Hoe voorkom je stemproblemen?
Dr. Verguts: “Irritatie van de slijmvliezen ter hoogte van je stembanden kan heel wat problemen veroorzaken. Het is daarom erg belangrijk om voldoende water te drinken, niet te roken en een goede lichaamshouding aan te nemen.”
“Ook roepen en veelvuldig keelschrapen kun je maar beter vermijden. Daarnaast kunnen ook stress en spanning voor stemproblemen zorgen. Je gaat dan immers oppervlakkiger ademen, waardoor er meer spanning op je strottenhoofd komt, je stemgeluid minder goed zal resoneren en je dus ook minder goed hoorbaar zult zijn.”
Welk type stem vinden we meestal aangenamer om naar te luisteren?
Carry De Clercq: “Elke stem kan aangenaam klinken, als ze maar uit de buik komt en echtheid uitstraalt. We vinden het prettiger om te luisteren naar iemand die rustig en laag ademt, via de buik, dan oppervlakkig en hoorbaar via de borst. Het belangrijkste is dat je overkomt zoals je je voelt.”
Wat zegt het over je persoonlijkheid?
Carry De Clercq: “Met je stem geef je meteen een eerste indruk mee. Je stem kan echt bepalen hoe je overkomt. De manier waarop je ademt terwijl je spreekt, is daarbij heel belangrijk. Sommige mensen komen gespannen over, maar voelen zich zo niet. Evenmin heeft iemand met een zachte stem ook altijd een zachte persoonlijkheid. Pas wanneer je je stem goed gebruikt en ze ondersteunt door het gebruik van de buik- ademhaling, zul je juist overkomen.”
Gebruiken de meeste mensen hun stem juist of net niet?
Carry De Clercq: “De meeste mensen gebruiken hun stem niet meer correct, omdat we afgeleerd hebben via onze buik te ademen. Baby’s, peuters en kleuters doen dat nog wel, maar vanaf het eerste leerjaar gaan we dat al snel afleren. Spanning en stress zorgen ervoor dat we te hoog gaan ademen en niet meer weten hoe we onze stem op een ontspannen manier kunnen laten klinken.”
Wat zijn stembandknobbels en wat kun je daaraan doen?
Dr. Verguts: “Stembandknobbels zijn verdikkingen van de stembanden die kunnen ontstaan door een foutief stemgebruik, waardoor je je stembanden overbelast. De knobbeltjes zorgen ervoor dat je stembanden niet meer mooi sluiten en asymmetrisch trillen, waardoor je stem hees of schor klinkt. Een logopedist kan je helpen om je stem juist te gebruiken en zo de oorzaak van de knobbels aan te pakken. Soms is het resultaat onvoldoende en zal een operatie nodig zijn.”
Wanneer ga je naar de dokter?
Dr. Verguts: “Wanneer je stemproblemen na drie tot vier weken niet spontaan verdwijnen of herhaaldelijk terugkeren, is verder nazicht aangewezen. Een neus-keel-oorarts kan onderzoeken of je je stembanden verkeerd gebruikt, of nagaan of er een andere oorzaak is.
Zaken die naast een verkeerd stemgebruik voor stemproblemen kunnen zorgen:
- ontstekingen;
- infecties;
- scheurtjes;
- littekenvorming;
- maar ook goedaardige of kwaadaardige zwellingen.
En dan hebben we het nog niet over problemen met stembandspieren of -zenuwen gehad. Aanslepende stemproblemen kunnen echt voor moeilijkheden zorgen, bijvoorbeeld bij een leerkracht.”
Wat is hees zijn en hoe kun je het voorkomen?
Dr. Verguts: “Heesheid wordt veroorzaakt doordat je stembanden niet goed sluiten, of wanneer de slijmvliezen van de stemplooien niet vrij en symmetrisch trillen. De lucht die niet – of niet symmetrisch – in trilling is gebracht, veroorzaakt een hese of schorre stem. Overbelasting moet je dan zeker vermijden.
TIPS:
- Ga niet fluisteren of roepen en zet geen druk op je keel en strottenhoofd als je spreekt.
- Ga ook niet kuchen of keelschrapen.
- Let op je houding, je ademhaling en zorg voor een open articulatie om je stem te sparen.”
Wat is fluisteren?
Dr. Verguts: “Fluisteren is spreken zonder gebruik te maken van de trilling van je stembanden. Je produceert amper stemgeluid, maar zorgt wel voor een verhoogde spanning op je stembanden en je strottenhoofd.”
Is het waar dat je niet mag fluisteren als je hees bent?
Dr. Verguts: “Kortdurend zacht fluisteren zonder druk is geen probleem, maar veel mensen zetten extra veel spanning op de stembanden tijdens het fluisteren. Daardoor ga je ze nog meer belasten. Het is dan veel beter om te zwijgen en indien nodig gewoon te spreken met een zachte stem, zonder te forceren.”
Slaat airco op je stembanden?
Dr. Verguts: “Door airco of andere omstandigheden zoals droog weer, een stoffige omgeving of luchtvervuiling kunnen de slijmvliezen uitgedroogd of geprikkeld raken. Drink in dat geval wat vaker water, geef je stembanden een stoombad door enkele minuten boven heet water te hangen, drink thee van verse tijm of neem een keelpastille.”
Ook over je gezondheid:
- Goeie vraag: zijn schermen echt slecht voor je ogen?
- Altijd moe? Dankzij deze handige tips pak je het aan!
- Gilles de la Tourette: als je moet leven met tics
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!