De wereld ligt aan hun voeten, maar jongeren ervaren meer druk dan ooit: ze moeten presteren, er goed uitzien én populair zijn. Dat eist vaak zijn tol in de vorm van een negatief zelfbeeld. Wat kunnen wij als ouders doen om het zelfbeeld van je tiener te versterken? Gezinsbegeleider Sofie Van de Velde legt het uit.

Negatief zelfbeeld

Wat zijn de kenmerken van een negatief zelfbeeld precies en hoe uit zich dat bij tieners?

Sofie Van de Velde: “We merken dat veel tieners en jongeren worstelen met angst, weinig zelfvertrouwen en grote onzekerheid. Uit schrik om te falen durven ze vaak niet aan iets nieuws te beginnen. Vergelijken ze zichzelf met anderen, dan voelen ze zich al snel niet goed genoeg. Bovendien is wat ze op sociale media zien meestal een vertekend beeld van de werkelijkheid, en dat knaagt nog meer aan hun zelfbeeld. Die negatieve gevoelens uiten zich soms ook fysiek, bijvoorbeeld in de vorm van buik- of hoofdpijn.”

Gaat elke jongere door deze fase – hoort het bij opgroeien – of is de ene tiener er gevoeliger voor dan de andere?

Sofie: “De kans is alleszins groot. Elke puber gaat op zoek naar zijn of haar identiteit: Wie ben ik? Wie wil ik zijn? En dan steekt twijfel al snel de kop op. Sommige jongeren zijn daar gevoeliger voor dan andere. Groeit een kind op in een omgeving waar het weinig bevestiging of aandacht krijgt, dan zie je vaak dat het zelfbeeld sneller een knauw krijgt. Ook wie zich makkelijk laat beïnvloeden of moeite heeft om voor zichzelf op te komen, loopt meer risico op een negatief zelfbeeld.”

Hoe belangrijk zijn ‘goede’ vrienden in deze zoektocht?

Sofie: “Vrienden spelen een belangrijke rol in het leven van jongeren. Maar het is goed om stil te staan bij de vraag: wat is echte vriendschap? Zijn de mensen die je toevoegt op Snapchat er ook voor je als het even wat minder goed met je gaat? Kun je écht bij hen terecht met je vragen en zorgen?

We leven vandaag de dag meer geïsoleerd, en toch hebben we, ook door sociale media, meer vriendschappen dan ooit. Alleen zijn die vaak vluchtig: ze komen en gaan. Ik leer jongeren dat het niet gaat om het aantal vrienden, maar om de kwaliteit ervan. Twee of drie échte vrienden zijn meer dan genoeg.

Echte vrienden durven je ook eens tegen te spreken, vaak uit bezorgdheid, niet uit kritiek. Ze zien je zoals je bent, staan voor je klaar en komen voor je op. In zo’n vriendengroep hoef je je geen zorgen te maken over groepsdruk. Je kunt er gewoon jezelf zijn. En dat is cruciaal voor een positief zelfbeeld.“

Het zelfbeeld van je tiener opkrikken

Wat kun je als ouder doen om je kind te helpen? Heb je enkele concrete tips?

Sofie: “Luister echt naar je kind, zie wat goed gaat en geef daar erkenning voor.

Leg de lat niet te hoog en bied een veilige thuishaven. Laat je tiener voelen dat hij of zij met alles bij jou terechtkan, ook als het even misloopt.

Help hen leren omgaan met tegenslagen en moeilijkheden. Geef verantwoordelijkheid en probeer hen niet voortdurend te beschermen. Fouten maken hoort erbij, het zijn net die momenten waaruit je het meest leert.”

Hoe geef je zelf het goede voorbeeld?

Sofie: Ook wij als ouders leggen soms de lat hoog, voor onze kinderen, maar ook voor onszelf. Kinderen moeten er goed uitzien, flink zijn én goed presteren. Tegelijk willen we zelf ook alle ballen in de lucht houden. Maar het is net waardevol om je kind te laten zien dat jij het ook niet altijd weet, dat je fouten maakt, én hoe je daarmee omgaat.

Probeer als ouder te focussen op wat écht telt. Samen eten, bijvoorbeeld, is zo’n moment. Niet om te hameren op wát er gegeten wordt, maar om er gewoon een moment met het gezin van te maken. In een tijd waarin veel jongeren worstelen met hun zelfbeeld en lichaam is dat extra belangrijk.

Meisjes spiegelen zich aan onrealistische schoonheidsidealen op TikTok, soms met eetstoornissen tot gevolg. Jongens die streven naar een gespierd lichaam kunnen uren in de fitness doorbrengen. Door samen te eten of samen te bewegen, help je de focus verleggen. Eten mag leuk en gezellig zijn. Sporten ook. Alles draait om balans, en daar ga je samen naar op zoek, stap voor stap.”

Wanneer moet je je als ouder zorgen maken?

Sofie: “Wanneer je kind zich vaak terugtrekt, weinig contact maakt of zich opsluit, kan dat een signaal zijn. Maar ook opstandig gedrag is een teken dat er iets speelt. Vaak weten jongeren zelf niet goed hoe ze zich voelen, of kunnen ze het niet verwoorden. Soms worden ze boos om het kleinste.

Praat ook met mensen uit de omgeving, zoals leerkrachten of leiders van de jeugdbeweging. Zij kunnen vaak mee observeren. Sommige kinderen gedragen zich op school heel sociaal wenselijk, maar eenmaal thuis – in hun veilige omgeving – barst de bom.

Elk kind heeft het wel eens moeilijk. Maar als je merkt dat het gedrag regelmatig terugkomt, of als je je op een andere manier zorgen maakt, dan is het zeker oké om als ouder hulp in te schakelen.”

Met dank aan Sofie Van de Velde van Saménza.

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!