Als de gescheiden moeder Petra de charmante Olivier ontmoet, is ze op slag verliefd. Maar Olivier blijkt een meester-manipulator, een parasiet die zich voedt met haar geld, liefde en vertrouwen. Petra schreef er een beklijvende, nietsverhullende autobiografische roman over.

Het is onze chef redactie Elke die als eerste met het boek komt aanzwaaien: “Ik heb dit weekend ‘Zonder jou besta ik niet’ van Petra Kramer gelezen. Wat een verhaal, ik kon niet meer stoppen!” Het weekend nadien duikt chef repo Tine ermee in de zetel. ‘‘Die vrouw moeten we interviewen!” zegt ze op maandagochtend. Ik ben de derde die het boek leest ter voorbereiding van ons gesprek en ben net zo onder de indruk. In een supervlotte stijl neemt Petra je mee naar een periode in haar leven die maar twee jaar duurde, maar van een intensiteit is om van te huiveren.

Cliché maar waar: het boek leest als een trein. Helaas voor Petra zat ze in een wagon die met een rotvaart ontspoorde. Leven met een narcistische partner liet haar graatmager, doodmoe, berooid en leeg vanbinnen achter. Al is daar niks meer van te merken wanneer ik haar spreek, intussen vier jaar na haar avontuur. Via het scherm, want ze woont in het Gooi, de chique wijk waar ook de reeks Gooische vrouwen met Linda De Mol zich afspeelt. Die beroemde Linda – “Ik zie haar weleens in een buurtboetiekje hier” – woont er trouwens ook in het echt en het valt meteen op dat Petra als twee druppels water op haar bekende evenknie lijkt: knap, lange blonde haren, welbespraakt en succesvol.

Het is het eerste wat ik haar zeg: hoe kan het dat een intelligente vrouw als jij in de handen valt van een manipulatieve leugenaar? Petra: “Ik heb het boek heel bewust onder mijn eigen naam geschreven omdat ik wilde aantonen: het kan ook jou overkomen. Ik heb gestudeerd aan de universiteit, coachopleidingen gevolgd, ik had op dat moment een goeie job bij Deloitte. Maar deze man… (mijmert even) Hij kon niet alleen vrouwen imponeren, maar ook mannen. Al bij die eerste ontmoeting wist ik: met hem ga ik iets krijgen.

Ik was al enkele jaren gescheiden en met mijn toenmalige vriend op een etentje bij diens oude baas, Olivier dus. Ik was overrompeld. Hij was knap – donker, lang, gespierd – hij had een warme stem, was charmant en innemend. Helemaal niet opschepperig ofzo. Tussen neus en lippen door liet hij vallen welke projecten hij allemaal deed. ‘Wat een fijne man’, dacht ik. We hadden allebei een partner, dus dat idee heb ik meteen weer weggedrukt. Tot we een tijdje later allebei single waren en hij professioneel weer op mijn pad kwam. Ik werkte als consultant, hij zou een project voor ons opstarten. En zo is het begonnen.”

Een man met drama

Na een passionele start nestelt Olivier zich in Petra’s huis en leven. In het begint verloopt dat vlekkeloos. Petra: “Mijn zoon en dochter waren op dat moment 13 en 16. Hij was heel leuk en ondernemend, hij hielp de kinderen – mijn dochter met het opzetten van haar blog, mijn zoon met zijn rugby. Het viel me wel op dat hij veel drama om zich heen had. Er was altijd gedoe: ex-vrouwen die achter hem aan zaten, een aanslepend conflict met zijn vader over het familievakantiehuis in Frankrijk, zijn deel van de erfenis dat maar niet kwam…

Hij startte een aantal bedrijven op met investeerders, maar had vooralsnog geen vast inkomen. Ik betaalde alles in afwachting tot zijn business zou beginnen draaien. Op een dag kreeg hij een baan aangeboden bij een heel groot IT-bureau. Dat contract heb ik gezien, hij zou echt heel goed gaan verdienen. Ik was opgelucht, want hoewel ik zelf een mooi salaris had, stond ik intussen flink in het rood. Na een maand stopte hij al met die job.

Hij was naar het ziekenhuis gegaan met zijn aanslepende fysieke klachten, en daar stelden ze de beginfase van darmkanker vast. Hij zou zich focussen op zijn herstel, wilde een burn-out die hem jaren ervoor al eens had geveld, vermijden. Allemaal verzonnen, zo bleek achteraf. Want zeventien jaar geleden had hij zich uitgeschreven uit Nederland en hij had dus geen paspoort meer. Ook de diploma’s waarmee hij zich in dat bedrijf had verkocht, had hij niet. Dus toen hij zijn ID-kaart aan de personeelsdienst moest doorgeven, heeft hij die kanker opgedist om niet tegen de lamp te lopen.”

Met de zogezegde kanker verdwijnt ook vrij snel de passie tussen de lakens. En is er wel meer dat afbrokkelt. Olivier boekt romantische weekendjes weg, maar daagt niet op. Er komt een mail van een ex-partner die Petra waarschuwt voor hem. Zij negeert alle voorgevoelens. Pas wanneer ook haar kinderen een opmerking maken, spreekt ze hem er voor het eerst op aan.

Petra: “Ik krijg er nog steeds koude rillingen van als ik eraan terugdenk. Het was tijdens onze zomervakantie die heel grillig verliep. Superleuk, maar ook met heel veel drama. Olivier wilde nooit ergens lang blijven. Hij was bang omdat hij geen paspoort had. Dus elke ochtend om acht uur moesten we vertrekken op één of andere uitstap. De kinderen hadden al hun moed bij elkaar geraapt en zeiden hem in de auto dat ze dat niet zo fijn vonden, dat ze ook inspraak wilden in hoe de dagen verliepen. Hoe hij toen tegen hen tekeerging… Meer dan twintig minuten lang. Ik hoorde hen snikken op de achterbank, maar ik zat verstijfd achter het stuur, als een bang vogeltje.

Pas nadien, toen we op een strandje aankwamen en ik even alleen was met hen, besloot ik Olivier erop aan te spreken. “Ik ben klaar met jou”, zei ik hem. “Ga maar naar huis.” Hij zou vertrekken, een vriend zou hem komen halen, nadien zou hij de trein nemen enzovoort. Maar op één of andere manier draaide het zo uit dat hij bleef en dat hij poeslief met allerhande excuses afkwam.”

‘Je woont samen met een monster’

Petra mist alle rode vlaggen. Tot ze zich op een ochtend verslikt in haar koffie: in haar mailbox zit een mail van een groep vrouwen die zich verenigd hebben nadat ze een relatie met Olivier kregen. ‘Je moet weten dat je met een monster en een oplichter samenwoont’, schreven ze. Petra: “Toen ik die mail zag, voelde ik meteen: dit is foute boel. Alsof alle puzzelstukjes in elkaar vielen. Zij wisten zoveel details over hem. Hij had geen paspoort, rijbewijs of zorgverzekering. Zijn bedrijven bestonden niet.

Hij had die vrouwen volgens hetzelfde script in zijn val gelokt. Enkelen hadden de moed bij elkaar geraapt en aangifte gedaan bij de politie, want hij was ieder van hen nog geld schuldig. Ik ben met hen een wijntje gaan drinken. Allemaal dezelfde types vrouwen: gescheiden, goeie job, kinderen, onafhankelijk. Met één van hen had hij al een halfjaar een relatie. Het duizelde me. We waren allemaal vrouwen die verraden waren door de man van wie we hielden. We waren verdwaald in de liefde en onszelf kwijtgeraakt. Onze relatie was een bodemloze put gebleken en we hadden er alles ingestopt wat we hadden.

Dat leven hield hij al twintig jaar vol, hij verhuisde telkens naar een andere vrouw die hem geld en onderdak gaf. Met de steun van de andere vrouwen heb ik een strategie gemaakt om hem uit mijn huis te krijgen. Ik mocht hem niet confronteren met wat ik wist, ik moest hem een stap voor zijn. Eerst heb ik alles veiliggesteld zodat me financieel niks meer kon gebeuren – mijn paswoorden, mijn bankkaarten, mijn autosleutels… Toen dat allemaal in orde was, heb ik op een ochtend de sloten laten veranderen zodat hij niet meer binnen kon.

Ik was bang, doodsbang. Maar tegelijk dacht ik: ‘Ik zal je hebben’. Al mijn leeuwinnenmoed kwam naar boven. Ik had me goed voorbereid, die andere vrouwen hadden me precies verteld wat er zou gebeuren: hij zou smeken, dreigen met zelfmoord, mij bedreigen, hij zou proberen de hond bij mij te laten voor onze goeie band… Ik had de knop omgedraaid. De man die ik gekend had, op wie ik zo verliefd was geweest, was niet meer en had nooit bestaan. Ik zag alleen maar de oplichter, de gewetenloze narcist.”

Geraffineerd gemeen

“Ik heb in die fase – en ook later nog – lang geworsteld met mijn eigen rol in het verhaal. Waarom had ik zoveel signalen genegeerd? Laatst had ik een interview over mijn boek op de radio. Net daarvoor kwam ik een wat oudere journalist tegen in de wandelgangen en die zei me: ‘O, ben jij dat vrouwtje? Daar trap je toch niet in!’ Maar mensen die het nooit hebben meegemaakt, begrijpen het niet.

Ik heb nadien wel één en ander gelezen over narcisme, o.a. van de Zweedse expert Thomas Erikson. Hij schrijft in zijn boek ‘Omringd door narcisten’ dat narcisten een antenne hebben voor mensen met empathie en dat iedereen – hoe mooi, slim of mentaal sterk je ook bent – misleid kan worden. Het heeft niks te maken met intelligentie, zo blijkt uit onderzoek. ‘Het gevaarlijkste wat je kunt denken is dat niemand jou in een web van leugens en vreemd gedrag kan lokken’, schrijft hij. En zo voelt het precies.

Olivier was geen gemene man met een doorlopende wenkbrauw en een rode Porsche hé. Narcisten zijn vaak leuke, aimabele mensen die zeer geraffineerde technieken gebruiken. Olivier loog, maar een deel van wat hij vertelde was wél waar – er was wel degelijk een vakantiehuis in Frankrijk bijvoorbeeld. Een andere tactiek van hem was mij uit mijn slaap halen. Er was altijd wel iets ’s nachts. Hij had iets nodig, wilde even kletsen, moest ruziemaken… Hij ging overdag zogezegd werken maar hij lag – achteraf bekeken – gewoon thuis te slapen. Ik had een zware job en moest gewoon door. Ik werd dood- en doodmoe.

Mij onzeker maken was ook heel opvallend, ze noemen dat ‘gaslighten’, twijfel zaaien zodat de andere denkt dat hij gek is. Dan moest ik hem ergens gaan oppikken en gaf hij mij een heel vage routeomschrijving zonder adres. Ik reed rond in hartje Amsterdam en hij zei: ‘Maar ik zeg toch heel duidelijk waar ik sta?’ Dat zijn heel rare dingen, hoor. Achteraf heb ik gezien dat zo’n mensen je bewust ontwrichten, onzeker maken en uit balans brengen zodat jijzelf kleiner en zwakker wordt.

En waarom hij dat deed? Goh…, ik ben te weten gekomen dat Olivier als kind mishandeld is door zijn vader. Waarschijnlijk hemelde zijn moeder hem op en brak zijn vader hem af, dat voedt narcisme. Het is een combinatie geweest van een afschuwelijke jeugd en heel vreemd gedrag dat hij daarna ontwikkeld heeft.”

En dan is het afkicken

“Ik heb hem uiteindelijk aan de deur kunnen zetten. Maar de draad weer oppikken na een relatie met een narcist voelt alsof je als een anonieme alcoholist door het leven moet. Zelfs na jaren droogstaan, kan het verlangen je nog steeds overvallen, zegt Thomas Erikson. ‘Daarom raken ex-alcoholisten nooit meer een fles aan eens ze ervan af zijn. Ze weten wat er zal gebeuren, er bestaat niet zoiets als ‘maar één drankje’.’

Ik vind dat heel herkenbaar. Je beseft: ik hoef hem maar één sms te sturen en hij staat hier terug. Ik kon oprecht terugverlangen naar dat gevoel dat hij me gaf, naar die aantrekkingskracht van de eerste maanden. Dat zeiden al die vrouwen trouwens: hoe vaak ze nog terugdachten aan de vele leuke momenten die ze samen hadden gehad. Terwijl er zoveel pijn is geweest, schaamte, bedrog en verraad – dat ook.

Dat ik erdoor ben geraakt, heb ik te danken aan mijn netwerk van collega’s, vriendinnen, familie… Zonder hen was ik los onderuitgegaan. Olivier had geprobeerd me te isoleren – nog een veel toegepaste techniek – maar dat is niet gelukt. Ik heb het eerlijk verteld op mijn werk, want ik had dat jaar echt ondermaats gepresteerd. Er was veel begrip. Mijn geluk was ook dat ik die andere vrouwen had en dat ik snapte wat er gebeurd was.

Ik heb mezelf heel veel kwalijk genomen, hoor. Want je bent óp van de stress na zo’n relatie, maar je zat er wel zelf mee in. Hoe had ik zo stom kunnen zijn? Dat heb ik mezelf intussen vergeven. Ik heb de tijd genomen om weer aan te sterken, fysiek en mentaal. Ik heb enkele sessies met een therapeut gehad. Veel gepraat met vrienden, mijn kinderen, mijn ex. Mijn moeder zegt nog steeds: ‘Ik heb altijd geweten dat hij niet deugde.’ (lacht) Dat oordeel hebben mensen altijd klaar, maar dat laat ik intussen van me afglijden.

Ik zit vandaag op een fijn punt in mijn leven. Het gaat goed met de kinderen, financieel ben ik er weer bovenop, ik ben zelfs aan het daten met iemand die mijn boek gelezen heeft. (lacht) Ik krijg heel veel fijne reacties en ook nu voel ik weer dat ik warm omringd ben.”

En Olivier? Hoe is het vandaag met hem? “Tja, relatief succesvol. Ik hoor via via nog wel wat. Hij woont hier ergens in het Gooi, hij weet nog altijd zakenpartners in zijn cirkel te krijgen die investeren. Na mij is er een vrouw geweest die hem opnieuw geld en onderdak heeft gegeven, hoewel ze wist wat hij op zijn kerfstok had. Zij ging ’m redden, hij ging in therapie, bij haar zou het anders zijn.

Pas na veel moeite heeft zij hem de deur gewezen. Maar weet je, het zijn telkens de vrouwen die hem uiteindelijk naar beneden halen. Mannen laten ’m doen met zijn praatjes. Ooit wordt een vrouw zijn definitieve ondergang. En dan eindigt hij alleen. Want dat is uiteindelijk het lot van elke narcist.”

Meer lezen? ‘Zonder jou besta ik niet’ van Petra Kramer is te koop via Standaard Boekhandel of via de website van Petra, € 22,95.

Meer artikels over narcisme:

• Narcisme: wat is het en hoe ga je ermee om?
• Narcisme: kun je narcistisch worden of is het aangeboren?
• Narcisme: welke soorten narcisten kunnen we onderscheiden?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!