Ze waren vijf en zes jaar oud toen ze uit zijn leven verdwenen, van de ene dag op de andere. Sindsdien vecht Stefaan (45) om zijn kinderen terug te krijgen. Maar de verloren jaren is hij voorgoed kwijt.
“Dit is Natalia. En dat is Jan.” Papa Stefaan Van Rumst bladert door een album met vakantiekiekjes en vertelt over zijn kinderen. Hoe Natalia door het leven huppelde en honderduit taterde. Hoe Jan graag met hem stoeide, maar ook nog vaak op zijn schoot kroop. Af en toe moet hij iets wegslikken en blinken er tranen in zijn ogen.
De twee blonde kopjes kijken vrolijk en onbevangen in de lens, zich niet bewust van het feit dat ze binnenkort uit het leven van hun papa zullen verdwijnen. “Die week in Zeeland was zalig”, mijmert Stefaan. “Jan en Natalia genoten volop, en ik ook. Na afloop heb ik de kinderen naar hun moeder gebracht; mijn ex Anna en ik waren op dat moment zo’n twee jaar uit elkaar. Ik heb hen nog een laatste knuffel gegeven en een fijne vakantie gewenst in Polen.
Ze zouden op reis gaan naar Polen met mijn ex. Ik heb hen nog een knuffel gegeven en een fijne vakantie gewenst. ‘Tot binnen twee weken!’
Ze zouden twee weken met Anna naar haar moederland gaan, wist ik. ‘Tot gauw’, zei ik. En tegen Natalia, die eind juli vijf jaar zou worden: ‘Als je terug bent, vieren we je verjaardag met een grote taart.’ Maar op 31 juli 2015, de dag dat hun mama hen terug had moeten brengen, heb ik vergeefs zitten wachten. ’s Anderendaags kwam mijn hele familie samen om Natalia’s verjaardag te vieren, maar de kinderen waren er niet. De taart die ik besteld had bij de bakker, met ‘Natalia 5 jaar’, hebben ze nooit gezien.”
Donkere wolken
Stefaan leerde de Poolse Anna in 2002 kennen toen ze op bezoek was bij studievrienden in Leuven. “We hebben eerst een tijdje een afstandsrelatie gehad en pendelden heen en weer tussen beide landen, tot het duidelijk was dat we samen verder wilden. Anna kwam in België wonen. Ze had in Polen Nederlands gestudeerd, dus de taal was voor haar geen struikelblok. En met haar diploma Rechten vond ze hier snel een job. Een paar jaar later zijn we getrouwd. In februari 2009 is Jan geboren en in juli 2010 Natalia. Ons gezinsgeluk was compleet.“
Maar er kwamen al snel donkere wolken opzetten. “Volgens mij is Anna na Natalia’s geboorte in een soort postnatale depressie beland”, zegt Stefaan. “Ze was alleszins niet meer dezelfde als voorheen. Ze zette zich af tegen alles en iedereen, vooral tegen mij: ik kon in haar ogen nog maar weinig goed doen. Zeker wat de kinderen betrof. Alleen zij zorgde voor hen zoals het moest, alleen zij wist wat goed voor hen was.
Ik kon in Anna’s ogen nog maar weinig goed doen. Zeker wat de kinderen betrof
Zo was er een verjaardagsfeest van mijn vader, waar Anna niet mee naartoe wilde, maar ook de kinderen thuishield. Ik moest maar alleen gaan. Haar argument: dat was niet meer dan eerlijk, want haar familie zag Jan en Natalia ook maar twee keer per jaar.”
Anna praatte Pools met de kinderen, Stefaan Nederlands. “Die tweetalige opvoeding beschouwde ik als een plus, net als het feit dat Anna hen een stukje Poolse cultuur wilde meegeven. Maar ze ging daar ontzettend ver in. De kinderen moesten in de eerste plaats Pools zijn, terwijl ze in België opgroeiden. Het werd steeds meer een twistpunt tussen ons. Had Anna heimwee? Voelde ze zich hier steeds minder thuis? Ik had er het raden naar; een echt gesprek tussen ons werd steeds moeilijker.”
Vechten voor co-ouderschap
Toen Anna en Stefaan uit elkaar gingen, waren Jan en Natalia vier en drie jaar oud. Anna was vanaf het begin formeel: de kinderen hoorden bij haar. Als Stefaan hen wilde zien, mocht hij ze bij haar thuis komen bezoeken. Maar daar kon hij geen genoegen mee nemen. “Ik wilde Jan en Natalia mee opvoeden, hen van dichtbij zien opgroeien, deel uitmaken van hun dagelijks leven. Dus stapte ik naar de rechtbank om mijn rechten als vader te vragen. Na een sociaal onderzoek kreeg ik co-ouderschap, in een week-weekregeling. Dat ging meer dan twee jaar goed, in die zin dat Jan en Natalia graag naar mij kwamen en we het fijn hadden met z’n drietjes.”
De rechter waarschuwde haar ook: ‘Mevrouw, hou op met vechten, anders geef ik de volgende keer de kinderen aan de papa.’
Anna kon zich echter niet neerleggen bij de situatie en deed er alles aan om het co-ouderschap te saboteren. “Ze ging in beroep, zocht bewijzen dat ik een slechte vader was, maakte amok aan de schoolpoort in de weken dat ik de kinderen bracht… De rechter heeft uiteindelijk haar beroep afgewezen, de week-weekregeling werd bevestigd én ze kreeg een contactverbod: als de kinderen bij mij waren, mocht ze niet in de buurt van de school komen. De rechter waarschuwde haar ook: ‘Mevrouw, hou op met vechten, anders geef ik de volgende keer de kinderen aan de papa.’ Dat heeft bij haar de stoppen doen doorslaan, vermoed ik. Twee maanden later was ze weg. Met de kinderen.”
Juridische mallemolen
Achteraf heeft Stefaan zich vaak afgevraagd: had ik iets moeten doorhebben? “Ik herinner me één moment dat bij mij de alarmbellen zijn afgegaan: toen de kinderen me vertelden dat mama een huisje in Polen ging kopen. Maar had ik iets kunnen doen om haar tegen te houden? Nee. Om naar Polen te gaan, hoef je geen vliegtuig te nemen of douane te passeren. Je stapt gewoon in je auto, rijdt weg en komt niet meer terug. Dat is exact wat Anna gedaan heeft.”
Om naar Polen te gaan, hoef je geen douane te passeren. Je stapt in je auto, rijdt weg en komt niet meer terug. Dat is exact wat Anna heeft gedaan
Vanaf dat moment belandde Stefaan in een juridische mallemolen die jarenlang zou aanslepen en hem een fortuin zou kosten. “Een advocaat in België, een advocaat in Polen, plus vertaalwerk, gerechtskosten en ontelbare trips naar Polen: je wilt niet weten om hoeveel geld het gaat. Maar ik had er alles voor over om met mijn kinderen herenigd te worden.“
Hij heeft Jan en Natalia nog één keer teruggezien. In Polen, tijdens een psychologisch onderzoek dat was opgelegd door de rechtbank daar. “Het was mei 2017, bijna twee jaar nadat ik hen voor het laatst had gezien. Oh, wat waren ze gegroeid. Ik heb hen vastgepakt en geknuffeld en gezegd dat ik hen zo graag zag en zo gemist had. Om het ijs te breken had ik fotoalbums meegenomen, om samen in te bladeren en zo herinneringen bij hen los te weken. ‘Kijk, hier zit je in het zwembad. En daar zijn we samen in de dierentuin, weet je nog, met die giraf?’
Eén keer heb ik hen teruggezien. De tolk vertaalde wat Jan tegen zijn zusje zei: ‘We hebben mama beloofd om papa niet leuk te vinden’
Ze begrepen nog wel wat Nederlands toen, maar spraken het zelf niet meer. Natalia kwam als eerste los bij het zien van de foto’s. Jan deed net alsof het hem niet boeide, maar keek vanuit zijn ooghoeken toe. Ineens zei hij iets in het Pools tegen zijn zusje. De tolk vertaalde het voor mij: ‘We hebben mama beloofd om papa niet leuk te vinden.’ Mijn hart brak. Dat ene zinnetje is nog lang door mijn hoofd blijven spoken.”
Starre Poolse autoriteiten
Na het psychologische onderzoek luidde het verdict dat een terugkeer naar België wel kon voor Natalia, maar dat Jan er te veel psychologische schade van zou ondervinden. De Poolse rechter oordeelde daarom dat de kinderen beter bij hun moeder bleven. Vervolgens kwam de zaak weer naar België, waar het Hof van Beroep in mei 2018 vonniste dat Anna de kinderen ontvoerd had en dat ze zo snel mogelijk terug naar ons land moesten komen.
Stefaan: “Of ik toen euforisch was? Nee, daarvoor was er al te veel gebeurd. Eerst zien en dan geloven. Ik kreeg gelijk, helaas. We zijn intussen vijf jaar verder en de verbinding met mijn kinderen is nog altijd verbroken. Het vonnis moet in Polen enkel uitvoerbaar verklaard worden, maar daar wringt het schoentje.” Een en ander heeft te maken met de starre houding van de Poolse autoriteiten ten opzichte van andere landen.
Zolang Anna dus in Polen blijft, is ze veilig. Dat weet ze maar al te goed
Bovendien is Polen een vrij conservatief land, waar de moeder als primaire zorgfiguur wordt gezien en kinderen niet snel aan vaders worden toegewezen. “Er loopt een Europees aanhoudingsbevel tegen Anna, maar in Polen doen ze er niets mee omdat parentale ontvoering daar niet eens in de strafwet staat. Zolang Anna dus in Polen blijft, is ze veilig. Dat weet ze maar al te goed.”
Leven met een schaduw
Intussen woont Anna al acht jaar ondergedoken in Polen. Of Jan en Natalia naar school gaan of thuisonderwijs krijgen? Stefaan heeft geen idee. Op sociale media is niets terug te vinden, noch over Anna, noch over Jan en Natalia. Via via heeft Stefaan vernomen dat zijn kinderen nu een Poolse familienaam en de Poolse nationaliteit hebben. “Ik kan alleen maar hopen dat ze op een dag nieuwsgierig naar me worden en contact opnemen.
Soms fantaseer ik dat Natalia gaat rebelleren tegen haar moeder. Dat ik ineens een berichtje krijg: ‘Ik wil je zien, koop je een busticket voor me?’
Soms fantaseer ik dat Natalia gaat rebelleren tegen haar moeder. Dat ik ineens een berichtje van haar krijg: ‘Ik wil je zien, koop je een busticket voor me?’ Of dat Jan hier plots aan de deur staat. Het zou de mooiste dag van mijn leven zijn. Al blijft er het bittere besef dat ik hun hele jeugd gemist heb en dat we die verloren jaren nooit kunnen inhalen. En dat geldt niet alleen voor mij, maar ook voor mijn familie. Jan en Natalia hadden hier grootouders, tantes, ooms, nichtjes, neefjes. Allemaal mensen die hen net zo goed missen.”
Stefaan is warm omringd door zijn familie en heeft veel steun aan zijn vriendin Janet, met wie hij sinds vorig jaar samenwoont. Zijn leven gaat door, maar met altijd die donkere schaduw op de achtergrond. Sommige dagen zijn extra moeilijk, zoals de verjaardagen van zijn kinderen. “Dan post ik felicitaties en een foto van vroeger op de Facebookpagina die volledig aan hen gewijd is. Als ze hun naam intikken, komen ze vanzelf op die pagina terecht. Ze zien er ook de tijdlijn van mijn zoektocht naar hen, inclusief de vonnissen. Zo weten ze meteen: papa heeft er alles aan gedaan om ons terug te zien, hij is ons nooit vergeten.“
6 vragen over parentale ontvoering aan de expert
De organisatie Child Focus zet zich sinds jaar en dag in voor ouders die het slachtoffer zijn van een parentale ontvoering of dit dreigen te worden. Ook Stefaan kon op hun hulp rekenen: Child Focus volgt al sinds het begin de situatie mee op. We legden zes vragen voor aan beleidsmedewerker Tijana Popovic.
Hoe vaak komen internationale parentale ontvoeringen voor?
Tijana Popovic, Child Focus: “We maken een onderscheid tussen effectieve meldingen, waarbij het kind onrechtmatig werd meegenomen, en preventieve meldingen, van ouders die hiervoor vrezen. In 2022 opende Child Focus 148 nieuwe dossiers: 60 effectieve zaken en 88 preventieve. Het gaat hier alleen om meldingen bij Child Focus; in de praktijk zijn het er zeker meer. Voor Child Focus zijn de parentale ontvoeringen de tweede grootste groep binnen de verdwijningszaken, na de weglopers.“
Is de zomervakantie een piekperiode?
“Ongetwijfeld. De meeste meldingen komen voor, tijdens en na de zomer. Voor en tijdens, omdat de angst er is dat het kind niet zal terugkeren van vakantie met de andere ouder. Na, omdat dit effectief het geval is. Begin september krijgen we regelmatig telefoontjes van ouders die in paniek zijn omdat hun kind niet kwam opdagen op school.”
Naar welke landen worden kinderen vooral ontvoerd?
“De preventieve meldingen betreffen vooral Europa en Noord-Afrika. Bij Noord-Afrika is er doorgaans de angst dat de papa het kind zal ontvoeren. Maar bij de effectieve meldingen staat Noord-Afrika niet eens in de top 5. Het merendeel van de internationale kinderontvoeringen vindt plaats in Europa, vaak in de buurlanden. Er zijn ook meer moeders dan vaders die ontvoeren: de verhouding is 60/40.”
Welke impact heeft een parentale ontvoering op ouders en kinderen?
“De emotionele impact is enorm en vergelijkbaar met psychologische oorlogsvoering, voor alle betrokkenen. De achtergebleven ouder moet zijn kind missen, maar kan niet rouwen of afsluiten: zijn kind leeft nog ergens, en de ouder blijft hopen op hereniging. De andere ouder moet onderduiken, komt nogal eens in een sociaal isolement terecht en kampt met constante stress en ongerustheid, wat ook gevolgen heeft voor het kind.
Uit onderzoek blijkt dat kinderen die door een ouder ontvoerd werden meer risico lopen op hechtings- en relatieproblemen. Ook worstelen ze vaker met hun zelfbeeld en identiteit, omdat ze niet alleen gescheiden werden van een ouder, maar ook van familie, vriendjes, school, een thuis, een land en een cultuur.”
Wat kan Child Focus doen?
“Wij werken met de ouders en alle betrokken diensten toe naar een oplossing. Dat kan een terugkeer zijn, of een goed akkoord tussen de ouders. Dat laatste is de duurzaamste oplossing, én het is wat de kinderen willen: dat hun ouders zelf het probleem oplossen.“
Wat als je als ouder bang bent dat de andere ouder jullie kind zal ontvoeren?
“Praat erover. Als je het gesprek aangaat, kom je misschien tot geruststelling of tot goede afspraken. Zijn er concrete indicaties van een nakend vertrek? Contacteer zo snel mogelijk Child Focus op het gratis nummer 116 000.”
Uit: Libelle 32/2023
Meer lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!