Heather Morris over haar nieuwe boek
Heather Morris schreef al drie waargebeurde romans over Auschwitz. Voor haar nieuwste boek ‘De vrouwen van het kamp’ duikt deze bestsellerauteur in een stukje geschiedenis over de Tweede Wereldoorlog dat dichter bij haar eigen roots ligt, namelijk die van vergeten verpleegsters en vrouwen uit Australië.
Het was een geschiedenisles die Heather op school kreeg: Singapore, dat schuin boven Australië ligt, valt in 1942 in handen van de Japanners. De inwoners, onder wie ook veel Nederlanders, Britten en Australiërs, slaan op de vlucht, maar het schip dat hen naar veiligere oorden moet brengen, wordt gebombardeerd. De overlevenden zwemmen naar de kust van Indonesië, waar hen jaren gevangenschap wacht in het beruchte jappenkamp Palembang op Sumatra.
‘De vrouwen van het kamp’
Heather Morris: “De Japanse bezetting beschouwen wij hier in Australië als ‘onze’ oorlog. Mijn vader zat tijdens mijn jeugd drieënhalf jaar vast als krijgsgevangene in Singapore. Maar niemand heeft ooit verteld dat er ook massa’s vrouwen, verpleegsters en kinderen gevangen zaten. Oorlog lijkt enkel over mannen te gaan, vrouwen worden daarbij zo vaak vergeten, toch?”
Eén van de hoofdpersonages in het kamp is verpleegster Nesta James, een toonbeeld van kracht en dienstbaarheid. Hoe ben je haar verhaal op het spoor gekomen?
“Toen de Australische verpleegsters in 1945 weer naar huis kwamen, moesten ze zwijgen van de overheid. Niemand mocht ooit weten hoe vreselijk ze behandeld waren. Het was een manier om hen te beschermen: zwijgen opdat ze niet te schande zouden gemaakt worden en het konden vergeten. Maar bij hun thuiskomst zijn ze wel uitgebreid ondervraagd, en al die interviews zijn opgetekend. Ik heb die in het Australische oorlogsmuseum één voor één mogen lezen. En ik heb ook gepraat met nabestaanden van mijn hoofdpersonages.”
Ze werden afschuwelijk behandeld door de Japanse bewakers. Je hebt al drie romans geschreven over Auschwitz. In welk opzicht verschilde dit kamp van een concentratiekamp?
“De Holocaust draaide om het uitroeien van een heel ras. Iedereen die daar zat, was gedoemd om te sterven. In het gevangenenkamp was dat niet het geval. Japanse soldaten vonden het wel vernederend om voor vrouwen te moeten zorgen. Hadden ze een slechte dag, dan sloegen ze hen. Die vrouwen betekenden totaal niks voor hen, het waren derderangsburgers.”
Het andere hoofdpersonage is Norah Chambers, een muzikante die in het kamp een koor oprichtte. Dat hemelse stemmenorkest was een dagelijks lichtpuntje. Heb je tijdens het schrijven veel naar die muziek geluisterd?
“Ja, ik luisterde elke dag naar één lied dat ze zongen. Vooral de oude, originele versie van ‘Land of Hope and Glory’ door Vera Lynn heb ik vaak opgezet. Die muziek is heel opzwepend. Je voelt hoe het probeert op te beuren en kracht te brengen. Heel pakkend.”
Eén van de leden van onze Libelle Leesclub heeft een vraag voor jou: “Stel dat de personages uit dit boek nog zouden leven, wat zou je dan tegen hen willen zeggen?”
“Ik zou willen vragen of ze boos zijn dat hun waarheid is toegedekt. Het maakt mij kwaad, maar ik weet niet hoe zíj zich gevoeld hebben. Weet je, toen de verpleegsters op het strand aanspoelden, zijn ze allemaal verkracht door de Japanners. Het officiële verslag daarvan wordt niet vrijgegeven, want de wetenschap dat ze verkracht zijn, maakt het nóg erger voor de achterblijvende familie.”
Er waren vier vrouwen in het kamp die zich opofferden om seks te hebben met de Japanse soldaten, zodat de andere vrouwen gerust gelaten werden. Maar alle overlevende vrouwen hebben nadien afgesproken: we zullen nooit vertellen wie die vrouwen waren.
“Ik vind dat ontzettend ontroerend en respectvol. Een van de Australische verpleegsters werd in de jaren tachtig opgespoord door een Amerikaans journalist. Ze zat in een bejaardentehuis en was dement. Hij probeerde haar de namen te ontfutselen, maar zij zei: ‘Ik weet niet veel meer, ik zal vertellen wat ik kan. Maar die namen zal ik nooit onthullen, nooit.’ Wat een kracht!”
Je toert de wereld rond. Op elke lezing komen mensen met persoonlijke verhalen naar je toe, en zo ontstaan altijd je volgende boeken.
“Soms lijkt het alsof ik een soort hevige feministe ben, die per se vrouwenverhalen wil vertellen. Dat ben ik helemaal niet. Maar als ik verhalen vind van mensen die in de geschiedenis doodgezwegen zijn, die buiten de academische en historische verslagen zijn gehouden, dan voelt het als mijn plicht om die naar buiten te brengen. Mensen zeggen me soms: ‘Jij schrijft zodat we ze niet zouden vergeten.’ Maar ik schrijf in de eerste plaats zodat mensen ze zouden leren kénnen.”
Het gerucht gaat dat je volgende roman rond een stukje Vlaamse geschiedenis draait. Is dat waar?
(lacht) “Ik heb drie verhalen waaruit ik probeer te kiezen voor mijn volgende roman, en één daarvan heeft inderdaad met jullie te maken. Maar er is er ook eentje dat zich afspeelt op Malta. De overlevenden zijn 101 en 103 jaar oud. Ik denk dat ik deze zomer toch maar eerst naar daar trek om hun verhaal op te tekenen, ik moet niet meer te lang wachten.”
‘De vrouwen van het kamp’ van Heather Morris is nu te koop in de boekhandel. Uitg. HarperCollins, € 23,99.
Meer van Heather Morris?
Meer tips:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!