Is je relatie stukgelopen, ben je klaar met studeren maar heb je nog geen job of ben je aan het verbouwen, dan kan even terug thuis gaan wonen noodzakelijk zijn. Ook al staan je ouders steeds voor je klaar, toch kan die nieuwe dynamiek in het ouderlijk huis voor de nodige spanningen zorgen. Psychotherapeut en orthopedagoog Ellen De Winter geeft enkele nuttige inzichten.
Zelfde huis, nieuwe omgangsvormen
Je bent genoodzaakt om even terug thuis te gaan wonen. Heeft de reden waarom een invloed op hoe vlot het verloopt?
“De reden waarom is zeker niet te onderschatten en weerspiegelt vaak ook waar je je bevindt in je leven. Het is natuurlijk niet hetzelfde, terug thuis gaan wonen na een relatiebreuk als je al veertig bent of als je na je studies even terug intrekt bij je ouders.
Keer je terug naar je ouders na een relatiebreuk, dan mag je ook het verlies niet onderschatten. Omgaan met verdriet in je ouderlijk huis met die ouderlijke dynamieken is niet altijd even simpel. Als ouder je volwassen kind troosten, zonder het leven te willen overnemen, dat vormt een heuse uitdaging.
Ik gebruik hiervoor graag de metafoor van de kreeft: als een kreeft groeit, groeit zijn harde schelp niet mee. Wordt het te krap, dan zoekt de kreeft onder een rots een veilig plekje om zijn schelp af te gooien. Dan is de kreeft natuurlijk een hele tijd erg kwetsbaar, tot zijn nieuwe schelp helemaal volgroeid is. Zo gaat het ook met jou, als je even terug bij je ouders gaat wonen. Je bent kwetsbaar en hebt een veilige plek nodig om te herbronnen en uit te zoeken hoe je hierna in het leven wilt staan. Een mooie metafoor, toch?
Naast de reden waarom je weer even bij je ouders intrekt, kan ook de duur belangrijk zijn. Is het erg tijdelijk, tot je je eigen plekje hebt gevonden, of doe je het om nog drie jaar te kunnen sparen voor je opnieuw op eigen benen kunt staan? Wat het mogelijk moeilijk maakt voor beide partijen is onduidelijkheid, of een periode die steeds verlengd wordt, zoals bij een verbouwing van een huis bijvoorbeeld. Aangeven dat je niet weet hoe lang het gaat duren, kan helpen.”
Jij had je eigen leven, maar ook je ouders moeten weer wennen aan de situatie. Wat zijn de moeilijkheden die je kunt tegenkomen?
“Wat ik belangrijk vind is, dat wat je geeft, gezien wordt. Het gaat over ouders die voor hun kind willen zorgen, ondanks de leeftijd of de omstandigheden. Ik vind dat persoonlijk heel mooi. Daarnaast heb je de kinderen die heel dankbaar zijn dat ze even terug in het veilige nest mogen komen schuilen.
De vraag is hoe je die dankbaarheid uit. Je ouders geven je onderdak, wat ga jij teruggeven? Is het eerder subtiel of spreek je op voorhand concreet af wat er tegenover staat? Dat geven en ontvangen is een voorwaarde, en er moet een wederkerigheid zijn.
Het is belangrijk dat wat je geeft, gezien wordt en dat je iets terugkrijgt. En vooral: dat de situatie niet als vanzelfsprekend wordt beschouwd.
Het wordt niet als fijn ervaren als je als ouder het gevoel krijgt dat je enkel Hotel Mama mag zijn en dat je kind het als vanzelfsprekend ziet wat je allemaal voor hem of haar doet. Maar andersom mag je als jongvolwassene niet het gevoel hebben dat de gezinsverwachtingen uit het verleden opnieuw spelen. Dan voel je sneller frictie ontstaan.
Het is Het is fijn om de investeringen die je doet voor de ander open en eerlijk te benoemen. Dit uitspreken bevordert het samenleven, want je maakt het onzichtbare zichtbaar. Zeg zeker dat je het apprecieert dat je even terug thuis mag wonen, maar geef ook aan wat je nodig hebt. De kans is namelijk groot dat je geen mama nodig hebt die elke dag voor je kookt en je was doet. Durf dat uitspreken, maar zeg ook meteen wat jij kunt geven. Geef aan dat je bijvoorbeeld niet elke dag om 18 uur thuis zult zijn om samen te eten, maar misschien lukt twee keer per week wel? Je moet ervoor opletten dat jullie niet terug naar de opvoedingsdynamiek gaan, naar de ouder-kind rol.”
Komt het oud zeer terug naar boven?
“Die kans is groot. Dat is namelijk de manier waarop ouders willen zorgen voor, inclusief regeltjes, want die komen voort uit de dingen die ze belangrijk vinden. Die waarden van vroeger zijn waarschijnlijk nog niet veranderd.
Als ouder moet je wat meer loslaten, je hebt namelijk geen opvoedende rol meer
‘Ga jij dit T-shirt aandoen om te gaan werken?’ of ‘Zou je dat appartement wel huren?’ zijn goedbedoeld, maar als volwassene heb je intussen meer autonomie verworven, en dat betekent dat de ouders wat meer moeten loslaten.
Er is geen opvoedende rol meer, je hoeft als ouder dus geen waarden mee te geven door regels op te stellen, maar je hebt wel nog een zorgrol. Als je opnieuw samen onder één dak woont, rol je haast vanzelf weer in die ouder-kind rol en de bijhorende dynamieken. De uitdaging is om als twee volwassenen naast elkaar te leren staan.”
Terug thuis wonen: afspraken en regels
Hoe zit het met het financiële plaatje? Mogen je ouders een deel van je loon vragen als je terug thuis woont?
“Dat gaat opnieuw over iets teruggeven. Het hoeft geen geld te zijn, maar er moet iets terugkomen. Doorgaans is het niet slecht om iets financieel af te spreken, hierdoor wordt het geven zichtbaar. Dat kan ook de symbolische tien euro zijn, of een keer naar de supermarkt gaan en de rekening betalen. Anders heb je als volwassen kind misschien het gevoel dat je erg veel moet doen om het financiële te compenseren. Dat geldt trouwens ook voor volwassen kinderen die gewoon lang thuis blijven wonen.”
Is het een goed idee om op voorhand regels en afspraken te maken?
“Het is nooit verkeerd om op voorhand even rond de tafel te gaan zitten en af te spreken hoe je de dingen gaat aanpakken. Een gezin is een systeem, en elk systeem streeft naar evenwicht en zo weinig mogelijk frictie. Sommige dingen kun je op voorhand afspreken, zoals wel of niet samen eten, maar bepaalde dingen -de badkamer is te lang bezet bijvoorbeeld- zullen gaandeweg duidelijk worden.
De lieve vrede bewaren doe je niet door te zwijgen, maar door je aan te passen en feedback te geven
En op dat moment is feedback naar elkaar toe cruciaal. Stel dat je enkele vrienden wilt uitnodigen thuis, daar hebben je ouders vast niets tegen. Maar als het wat luidruchtig wordt en je moeder amper nog iets van haar favoriete soap verstaat, kan er irritatie ontstaan.
‘Ik zal er maar niets over zeggen’, denkt je moeder vast, om de lieve vrede te bewaren. Maar die lieve vrede bewaren, dat doen we niet door te zwijgen, maar door omgangsvormen te bepalen, door ons aan te passen aan elkaar en door feedback te geven. Het wordt pas lastig als die feedback non-verbaal -met je ogen draaien bijvoorbeeld- is, dan vult de ander dat op zijn manier in, vaak groter of kleiner dan het eigenlijk bedoeld is.”
Autonomie en verbondenheid
Praten is dus belangrijk, maar hoor je ook samen dingen te doen, zoals samen eten bijvoorbeeld?
“In een gezond systeem is er naast autonomie ook verbondenheid. Dat hoef je niet te creëren door samen dingen te doen. Je creëert het net door meer dingen uit te spreken – ik zie je graag, ik waardeer dat… – maar ook door elkaar feedback te geven. Verbondenheid is niet gewoon samen naar televisie kijken.
Het is belangrijk om te vermelden dat je het huis niet enkel als huis kunt gebruiken, zoals in Hotel Mama. Er wonen wel degelijk mensen die ook iets terug willen krijgen. Het volwassen kind moet bereid zijn om te investeren in die verbondenheid. Er is geen gouden regel die zegt wat je exact moet doen, dat moet je samen uitzoeken.
Er is nood aan autonomie, maar ook aan verbondenheid. En dat is niet gewoon samen naar televisie kijken
Heb je het gevoel dat de verwachtingen van de ene of de andere te hoog zijn, dan moet je erover praten. Wees duidelijk en eerlijk. Zeg dat je die ene verwachting niet kunt inlossen, maar misschien kan iets anders wel? Heeft je moeder graag dat je elke dag thuis bent om te eten, maar lukt jou dat niet? Geef het aan, en zoek samen naar een compromis.
Misschien lukt drie keer per week wel, en kook jij een van die keren voor je ouders? Het mag niet het einde van de dialoog zijn, je moet een tegenaanbod doen. Je wilt je ouders niet gebruiken, zo zitten wij als mensen niet in elkaar.
Het is ook het recht van ouders om te geven en zorg te dragen, neem hen dat niet af, maar praat met elkaar. Ik heb al verschillende keren gezegd hoe belangrijk die communicatie is, maar ik begrijp dat het niet eenvoudig is. In dialoog gaan over wat geef ik en wat ontvang ik, dat is iets wat we vaak niet geleerd hebben.
De uitspraak ‘je moet het ijzer smeden als het heet is’ werkt niet in communicatie. Hier moet je het ijzer smeden als het koud is. Praten doe je dus best als iedereen rustig is.”
Naast samen dingen doen, heeft iedereen ook nood aan privacy. Hoe kun je hiervoor zorgen?
“Dat klopt helemaal, dat is het stukje autonomie. In elk systeem is er ruimte nodig voor elk individu, het ik-stukje. Het zit in ruimte, maar ook in eigenheid. Een eigen kamer is belangrijk, maar ook je eigen ideeën. Die privacy en autonomie zijn door de jaren natuurlijk gegroeid. Als je alleen of samen met je partner hebt gewoond, heb je je eigen regels en afspraken gemaakt. Dan is het even aanpassen als je terug thuis gaat wonen. Die privacy is even noodzakelijk als die verbondenheid, anders werkt het verstikkend. Het gaat steeds om het juiste evenwicht vinden.”
Het kan ook zijn dat je samen met een of meerdere kinderen terug thuis gaat wonen, omdat je aan het scheiden bent bijvoorbeeld.
“Ineens drie generaties samen, dat is heel erg moeilijk. In deze situatie krijg je vijf dynamieken extra in huis wat kan leiden tot rolverwarring. Je hebt namelijk niet enkel het ouderen, maar ook het grootouderen. Het is een hele uitdaging om voldoende ruimte te voorzien voor het kerngezin van het kind met zijn of haar eigen kinderen.
In dit geval is het belangrijk om op voorhand te stellen dat het een lastige periode gaat zijn, waarin kleinkinderen misschien bij elkaar op de kamer moeten slapen, of bij de ouder, waarin mama of papa misschien eens woorden heeft met oma of opa. Meer samen zijn met de andere generatie zal soms leuk zijn, en soms moeilijk. Die verminderde autonomie zal soms fijn zijn, en soms lastig. Dat kun je voorspellen, en hierover kun je dus duidelijk en eerlijk zijn.”
Ook de psychologische kant is belangrijk: voor sommigen voelt het misschien als een stap terug.
Het is jammer dat het voelt als falen. De meeste ouders zijn er al te graag voor hun kinderen. Daarom hebben ze hen op de wereld gezet.
“Ik vind het zo jammer, dat je het allemaal alleen moet rooien, en dat hulp aanvaarden voelt als falen. We zijn sociale mensen en hebben die verbondenheid nodig. Eigenlijk zou je het fantastisch moeten vinden, dat je op het moment dat je het moeilijk hebt, kunt terugvallen op mensen die je graag zien. Dat er mensen zijn die even het dakje boven het hoofd van de kreeft kunnen zijn, om tijd en ruimte te geven om te herbronnen en zo een nieuwe schelp laten groeien.
De meeste ouders doen dat met plezier, er zijn voor de kinderen, daarom hebben ze hen op de wereld gezet, toch?”
Met dank aan Ellen De Winter.
Meer lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!