De tienerjaren zijn doorgaans een turbulente periode: een zoektocht naar je eigen ik in combinatie met hormonen die flink huishouden. Voor een hoogsensitieve tiener kan deze fase, die draait om vrienden en erbij horen, extra uitdagend zijn. Katrien De Smet begeleidt als coach hoogsensitieve volwassenen en tieners, maar is vooral ook ervaringsdeskundige: “Als ouder moet je een stapje opzij durven te zetten, zodat je tiener leert voelen wat hij nodig heeft”.
Opeens is het zover: je kind is een tiener. En dat betekent zich stilaan losmaken van jou als ouder en op zoek gaan naar zichzelf in die grote wereld. De vertrouwde lagere school die na al die jaren zo veilig aanvoelde, maakt plaats voor die grote, onbekende middelbare school. Verschillende leerkrachten met elk hun eigen regels, lange gangen vol kriskras door elkaar lopende pubers, een grote refter met vreselijke akoestiek…
De middelbare school: een uitdagende omgeving voor je hoogsensitieve tiener
Katrien: “Die middelbare school, dat is inderdaad een hele uitdaging voor hoogsensitieve tieners. Het houdt enerzijds een afscheid in van de vertrouwde omgeving en de gekende patronen van de lagere school, maar anderzijds moet je je durven openstellen voor die nieuwe omgeving.
In het ideale scenario laat je je tiener zelf voelen waar ze naar school willen gaan. De sfeer en het gevoel van veiligheid zal allesbepalend zijn. Sommige kinderen kiezen ervoor om naar dezelfde school te gaan als hun vrienden, anderen laten het verleden liever achter zich en gaan voor een nieuwe start. Ik vind het belangrijk om bij die keuze altijd te starten vanuit die hoogsensitiviteit. Luister naar je kinderen. Zij kunnen doorgaans prima aanvoelen wat ze nodig hebben. Als je hen die ruimte geeft om zelf aan te geven waar ze zich het best bij voelen, dan heeft dit verhaal het meeste kans op slagen.
Als je tiener naar het middelbaar gaat, moet jij als ouder ook leren om een stapje achteruit te durven zetten
Dat duidelijk maken, waar ze nood aan hebben, is cruciaal. Ben je hoogsensitief, dan zijn er een aantal valkuilen: alles willen opnemen, moeilijk hoofdzaak van bijzaak kunnen filteren, tijd nodig hebben om alles te verwerken… Het brein is de hele dag bezig! Het is dus belangrijk dat je zoon of dochter duidelijkheid en hulp durft te vragen.”
Een stapje achteruit doen
“Als je tiener naar het middelbaar gaat, moet jij als ouder ook leren om een stapje achteruit te durven zetten. Niet om afstand te nemen, maar om ruimte te laten, zodat kinderen zichzelf kunnen vinden. Het is uiteindelijk de bedoeling dat je kind leert wat zelfregulatie is en dat zij van daaruit leren voelen wat ze nodig hebben. Idealiter leer je hen dat thuis aan. Vraag hen gerust af en toe: met wat kan ik je helpen? Afhankelijk van hoeveel energie je tiener heeft, zal het antwoord anders zijn. Misschien heeft hij effectief jouw hulp nodig, maar vaak is een knuffel voldoende of wil hij liever met rust gelaten worden.
Het doel van de puberteit is die eigen identiteit ontwikkelen en je plekje zoeken in de maatschappij. Want zo groot is je wereld op dat moment nog niet, ook al lijkt het op die smartphone soms wel zo. Het gaat over de klas, de school, de vriendengroep, de sportvereniging… Het is niet zo dat je steeds zomaar kunt vertrekken als het je niet zint. Daarom is het belangrijk om je grenzen te leren kennen en die aan te geven als je ze bereikt hebt.”
Help, mijn tiener is overprikkeld
Hoe kun je een overprikkelde tiener thuis best opvangen?
“Ga er maar van uit dat ze overprikkeld thuiskomen. Wat je kunt doen om te helpen? Iets klaarzetten om op te knabbelen, zoals wortelen of stukjes komkommer, en laat ze dan minstens een halfuurtje bekomen zonder dat je hen bestookt met vragen. Kan je tiener te voet of met de fiets naar school en terug naar huis? Doen! Actief bezig zijn, is ideaal om die overgang te maken van een overprikkeld brein op school naar de rust van je veilige plek thuis.
Dat kauwen – op die rauwe groentjes of een stuk kauwgum bijvoorbeeld – helpt om even terug helderheid in je brein te krijgen, je voelt je opnieuw geaard en veilig. En dan kun je op een rustige manier een gesprek aangaan en is de kans dat het foutloopt of in ruzie eindigt een stuk kleiner. Wist je trouwens dat de meeste ruzies voorkomen op van die transitiemomenten? Geef je puber dus écht de tijd om te landen als ze thuiskomen van school.”
Hoogsensitief? Zo vermijd je overprikkeling
Minder smartphone, meer beweging
“Van altijd aan staan raak je sowieso erg overprikkeld. Je smartphone of een videogame kan in eerste instantie wel dienen als ontspanning, maar je moet weten of aanvoelen wanneer het voldoende is. Als je zo ingezoomd blijft op dat scherm, ben je een hoofd op pootjes en voel je niet wat je lichaam je vertelt. Het is begrijpelijk dat je puber die telefoon ook gebruikt voor sociale doeleinden, om in contact te blijven met vrienden. Daar kun je niet buiten, dat is nu eenmaal hun leefwereld.
Onder meer door de smartphone is ons hoofd vaak overprikkeld en ons lichaam onderprikkeld
Maar net zoals wij volwassenen af en toe moeten rechtstaan en een wandelingetje doen, omdat we anders te veel zitten, hebben onze tieners ook baat bij regelmatige schermvrije pauzes. De wereld vergaat niet als je tien minuten niet bereikbaar bent, maar dat is moeilijk uit te leggen aan een puber.
Je kunt het hen ook proefondervindelijk laten vaststellen, wat die smartphone met hen doet. Als ze twee dagen veel te veel naar dat schermpje hebben zitten staren, kun je eens polsen hoe het met hen gaat. En of ze weten hoe het komt dat ze zich zo voelen. Stel hen de vraag: wat heb je nu nodig? Je kunt ook voorzichtig suggereren om even naar buiten te gaan. Ons hoofd is vaak overprikkeld, en ons lichaam onderprikkeld. Het gaat allemaal om evenwicht, dus even bewegen helpt, en dan het liefst iets dat repetitief is: wandelen, lopen, dansen of gewoon botsen met de basketbal.”
Een voorbeeld voor je hoogsensitieve tiener
Wat kun jij doen als ouder?
“Het is ook extreem belangrijk dat je zelf het goede voorbeeld geeft. Als jij als ouder de hele avond je socials checkt, dan kun je echt niet verwachten dat je tiener de smartphone aan de kant legt. Jij moet laten zien dat je goed voor jezelf zorgt, de kans is groot dat zij het dan gaan overnemen.
Hoogsensitieve ouders zijn goed in aanvoelen wat een ander nodig heeft, maar we doen onze tieners tekort door dit voor hen in te vullen
Natuurlijk is die puberteit ook het moment dat ze hun eigen weg zoeken. Jouw plaats is op dat moment naast je hoogsensitieve tiener. Je kind overbeschermen of niet kunnen loslaten heeft een omgekeerd effect, maar nochtans zie ik het veel. Hoogsensitieve kinderen hebben vaak hoogsensitieve ouders. Of toch alleszins eentje. Ook al maakt dat loslaten je zenuwachtig, je kunt je kind niet beschermen tegen al het kwaad in de wereld.
Bovendien zijn hoogsensitieve ouders enorm goed in aanvoelen wat een ander nodig heeft, maar eigenlijk doen we hen tekort door dit in te vullen. Ze moeten het zelf leren. Geef het goede voorbeeld, maar laat hen ook zelf op zoek gaan. Fouten maken, hoort hierbij. Zet even een stapje opzij en laat hen weten dat ze altijd bij jou terechtkunnen als ze hulp nodig hebben. Ook dat moeten ze leren, hulp vragen en aangeven wat ze nodig hebben. Stel de vraag: wat maakt het op dit moment zo lastig, en wat heb je nodig om verder te kunnen?”
Wat als je tiener het écht heel moeilijk heeft?
“Weet inderdaad ook dat het op sommige dagen gewoon echt niet gaat voor een hoogsensitieve tiener. Dan is het een kwestie van een oplossing zoeken. Je kind constant thuis houden zal niet helpen op lange termijn, maar als ze af en toe een dagje nodig hebben om bij te tanken, dan moet dat volgens mij kunnen. Of het nu mentaal is of fysiek, overprikkeld zijn kan leiden tot ziekte, en zover wil je het niet laten komen. Bespreek het met je tiener, want een dag thuisblijven heeft ook consequenties. Wat win je en wat verlies je? Ga het gesprek aan en bekijk of er aanpassingen mogelijk zijn die het eenvoudiger maken.
Een heel jaar een bepaalde leerkracht ontlopen gaat niet, maar je kunt wel bekijken op welke manier je er zo weinig mogelijk energie aan verspilt. Betekent dat iets minder goede punten dan je zou verwachten op dat ene vak, of dat je tiener wat langer op zijn telefoon zit als hij thuiskomt na een lastige dag, dan vind ik dat te verantwoorden.“
Tijd om bij te tanken
Als hoogsensitieve tiener moet je je energielevel goed in de gaten houden en dat is moeilijk. Je wilt er immers bij horen en gewoon zijn zoals de rest.
“Omgaan met die energie is niet makkelijk, zeker niet als puber. Die wil er immers bij horen en gewoon zijn zoals de rest. Maar als hoogsensitieve tiener heb je andere behoeftes en is dat energielevel in de gaten houden een soort van zelfbescherming. Stel dat er een bepaalde activiteit op het programma staat die veel energie gaat kosten, weet dan dat het daar niet stopt. De dagen of momenten ervoor en erna moet je het ook rustig aan doen. Zie het als de opwarming, het moment zelf en de cool down, die drie elementen moet je in je agenda plannen. Ook dat moet je leren als tiener.
Als je je valkuilen leert kennen, dan kun je als hoogsensitieve tiener openbloeien en genieten van die vele talenten. Het vraagt tijd om jezelf te leren kennen, maar eens je weet waar je grenzen liggen en hoe je met je energie moet omgaan, gaat er een prachtige wereld open. Eentje waarin je zo veel mogelijk inzet op je talenten, op dingen die je zo weinig mogelijk energie kosten en waar je veel plezier uithaalt.“
Met dank aan Katrien De Smet.
Meer tips voor ouders van tieners:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!