Een scheiding verandert veel in het leven van een kind, en die gevoelens nemen ze vaak mee naar school. Als leerkracht kun jij het verschil maken: door er te zijn, te luisteren en een veilige plek te bieden. Liesbet De Lepeleire is onderzoeker aan de Arteveldehogeschool en stond onder meer mee aan de wieg van De Scheidingskoffer, een platform dat kinderen, ouders, maar ook leerkrachten helpt wegwijs te worden in de beschikbare hulp. Ze legt ons graag uit hoe je als juf of meester oog kunt hebben voor kinderen van gescheiden ouders.

Gescheiden ouders

Kennen leerkrachten altijd de gezinssituatie, bijvoorbeeld of ouders gescheiden zijn?

Liesbet: “Niet altijd. Bij de inschrijving wordt dit wel gevraagd, maar situaties veranderen natuurlijk. Het is dan de bedoeling dat ouders dit doorgeven, al gebeurt dat niet altijd. Terwijl het eigenlijk cruciaal is: een school kan pas écht ondersteunen als ze weet wat er speelt. Daarom is het belangrijk dat er niet alleen informatie verzameld wordt, maar dat er ook een duidelijke en respectvolle manier is om die kennis door te geven aan andere leerkrachten.”

Wat zijn de grootste moeilijkheden van een scheiding en wat is de impact ervan in de klas?

Liesbet: “Veel kinderen worstelen met de vraag: hoe vertel ik dit in de klas? Voor jonge kinderen is dat best spannend. Dan is het fijn als de leerkracht er al van op de hoogte is en kan helpen om die eerste stress weg te nemen. Het gaat er niet om dat de juf of meester alle problemen oplost, maar wél dat het kind voelt: ‘Ik sta er niet alleen voor, er is iemand die naar me luistert.’ Op de site van de scheidingskoffer vind je meer info en ondersteunende tools die een scheiding bespreekbaar maken in de klas.

Een scheiding is voor kinderen vaak een ingrijpende ervaring, maar gelukkig tonen de meesten veel veerkracht. Bij zo’n 80% zijn de emotionele gevolgen tijdelijk en verwerken ze de situatie zonder blijvende problemen. We zien helaas ook dat een scheiding soms samenhangt met mindere schoolresultaten en een lager welbevinden, niet alleen op korte termijn. Zo’n 20% van de kinderen draagt de gevolgen zelfs tot in hun jongvolwassenheid. Sommige kinderen presteren uiteindelijk lager dan je op basis van hun capaciteiten zou verwachten. Dat komt door een mix van emoties en praktische uitdagingen: van het constante schakelen tussen huizen tot het telkens opnieuw moeten bedenken wat je mee moet nemen. Dat vraagt veel structuur van een kind, terwijl dat juist nog in ontwikkeling is.

Voor leerkrachten is het belangrijk om dit te normaliseren: ‘Dit is moeilijk, dat mag, en je gaat hier doorheen komen.’ Toon begrip, maar blijf ook motiveren en vertrouwen uitstralen. Zo voorkom je dat kinderen de schuld bij zichzelf leggen en faalangst ontwikkelen. Ook bij ouders zie je dat hun betrokkenheid tijdelijk afneemt. Dat is normaal, maar als leerkracht kun je hen zachtjes herinneren hoe belangrijk hun rol blijft voor het welbevinden en de prestaties van hun kind.”

Welke signalen kan een leerkracht opmerken?

Liesbet: “Dat zijn de typische signalen. Als kinderen zich niet goed voelen in hun vel, zullen de drukke kinderen nog drukker zijn en de rustige kinderen gaan zich meer terugtrekken. Een plots ander gedrag is altijd een signaal dat je serieus moet nemen. Het hoeft niet per se met de scheiding te maken te hebben, maar het is wel altijd een reden om even voorzichtig te polsen.”

Gaan jonge kinderen er anders mee om dan oudere kinderen?

Liesbet: “Elke leeftijd heeft zijn eigen kwetsbaarheid. Kleine kinderen hebben vooral nood aan een duidelijke, kloppende uitleg. Anders bestaat het risico dat ze zichzelf de schuld geven. Bij kinderen van negen à tien jaar zien we vaak dat ze zich groot willen gedragen en de zorg voor hun ouders opnemen. Die zorgzaamheid verdient erkenning en waardering — het toont hoe betrokken kinderen zijn – maar het mag niet te lang of te zwaar worden, want dan gaat het ten koste van hun eigen ontwikkeling.”

Scheiding in de klas

Is scheiding een thema in de klas?

Liesbet: “Nog te weinig. Terwijl we weten dat erover praten juist helpt om te normaliseren. We moeten ook een correct beeld schetsen, het verloopt niet altijd problematisch. Een scheiding kan soms zelfs positieve effecten hebben: kinderen leren soms beter omgaan met emoties en de band tussen broers en zussen kan juist verdiepen.

Algemeen kunnen we als boodschap meegeven dat er verschillende gezinsvormen bestaan. Hoe vaker dit aan bod komt in verhalen, boeken of gesprekken, hoe natuurlijker het wordt om erover te spreken. Ik wil leerkrachten ook graag wijzen op Villa Pinedo. Zij hebben niet alleen animatiefilmpjes voor kinderen, maar ook kant-en-klare lespakketten voor scholen.”

Welke tips heb je voor leerkrachten?

Liesbet:
“Laat vooral zien dat je bereikbaar bent. Kinderen moeten voelen dat ze bij jou terechtkunnen, zonder dat je hen dwingt om te praten. Vraag er af en toe voorzichtig naar, maar kies daarvoor een veilige setting, dus niet in de groep.”

“Toon begrip voor tijdelijk mindere resultaten of vergeten spullen, maar werk samen met het kind aan oplossingen. In de Scheidingskoffer vind je bijvoorbeeld handige tools om structuur te brengen.

Sta stil bij gevoelige momenten zoals moederdag of vaderdag. Betrek plusouders als dat belangrijk is, maar hou rekening met hoe een kind dit ervaart. Kinderen vinden het meestal wel leuk om twee cadeautjes mee naar huis te kunnen nemen – eentje voor mama en eentje voor de plusmama bijvoorbeeld –, maar vinden het soms oneerlijk dat zij hier meer tijd moeten instoppen.”

“Heel belangrijk: blijf in je rol als leerkracht. Je hoeft geen psycholoog te worden. Luister, steun, help schoolse problemen aanpakken, maar verwijs door als er meer nodig is. Juist die warme doorverwijzing maakt een groot verschil.”

“Daarnaast raad ik scholen aan een duidelijk beleid uit te tekenen. Zo weet iedereen hoe ermee om te gaan en krijgen kinderen en ouders geen tegenstrijdige signalen of verwachtingen die niet ingelost worden.

Tot slot: zorg dat je ook het juridische kader kent. Dat geeft rust én duidelijkheid. Wie mag het kind ophalen op school en wie niet? Welke info mag je bijvoorbeeld delen met ouders? Mag een plusouder mee naar het oudercontact? Leerkrachten willen altijd het goede doen, maar kunnen door onwetendheid toch fouten maken. Je kunt met vragen terecht bij de juridische dienst van de scholenkoepel, maar het is ook interessant om vanuit de school vorming te voorzien. Als je de regels kent als leerkracht, voel je je zelfzekerder en hou je meer ruimte over om te focussen op wat echt telt: er zijn voor de kinderen.”

Wegwijzer voor, tijdens en na scheiding

De Scheidingskoffer is een website en een materiaal met informatie en tools om mensen te ondersteunen bij een relatiebreuk, gericht op ouders, kinderen, familie en professionals. De koffer biedt een wegwijzer met reflectievragen, vraag- en antwoordfiches, gesprekskaarten, en een inventaris van hulpbronnen zoals boeken, films, websites en organisaties.

KANS! is er voor iedereen die te maken heeft met een scheiding: jongeren, ouders en professionals. We bieden herkenning, erkenning en een plek waar je niet alles hoeft uit te leggen – want we begrijpen hoe ingrijpend een scheiding kan zijn.

Met dank aan Liesbet De Lepeleire, onderzoeker Arteveldehogeschool

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!