Hyperventilatie: wat is het en wat doe je eraan?

Een paniekerig gevoel, duizeligheid en hartkloppingen: hyperventilatie kan ongelooflijk beangstigend zijn. Wat is het precies en belangrijker nog: wat kun je doen om tijdens zo’n aanval tot rust te komen?

Wat is hyperventilatie?

Hyperventilatie is overmatig (‘hyper’) ademhalen (‘ventilatie’), waardoor er meer zuurstof in je bloed komt en je meer koolstofdioxide uitademt. Hierdoor geraakt je zuurtegraad uit balans en is je ademhaling ontregeld, met allerlei vervelende symptomen tot gevolg.

Omdat de klachten vaak worden verward met hartproblemen kan een hyperventilatie-aanval beangstigend zijn, maar gelukkig is het niet gevaarlijk. Toch is het belangrijk dat er iets aan wordt gedaan.

Acuut of chronisch

Hyperventilatie komt vooral voor als chronische aandoening. In zo’n 10 procent van de gevallen is de aanval acuut.

• Bij acute hyperventilatie versnelt de ademhaling plotseling, waardoor je deze moeilijk onder controle kunt houden.
• Bij bepaalde ziekten (zoals een nierafwijking, diabetes of astma) is de zuurtegraad in het lichaam standaard te hoog waardoor je last kunt krijgen van chronische hyperventilatie. Je lichaam probeert het evenwicht namelijk te herstellen door continu te hyperventileren, zonder dat er een acute aanval optreedt.
• Ook wanneer je systematisch verkeerd ademt, kan chronische hyperventilatie ontstaan.

Oorzaken van hyperventilatie

Hyperventilatie is vaak een reactie op spanningen, angst of stress. Je maakt stresshormonen aan zoals adrenaline, waardoor je lichaam reageert door de ademhaling te versnellen. Daarom kan hyperventilatie ook bij een paniekaanval ontstaan.

Ook oververmoeidheid of overbelasting kan aan de basis van hyperventilatie liggen, net als een zware lichamelijke inspanning die je ademhaling uit balans brengt. En wist je dat ook je menstruatiecyclus ermee te maken kan hebben? In de tweede helft van je cyclus ligt het CO²-gehalte in je bloed namelijk lager, waardoor je dan gevoeliger kunt zijn voor hyperventilatie. Tot slot kan ook een zuurstoftekort, in de bergen bijvoorbeeld, leiden tot een aanval.

Symptomen van hyperventilatie

Bij een acute hyperventilatie-aanval kunnen de volgende symptomen de kop opsteken, die vanzelf verdwijnen als de ademhaling weer normaal wordt:

• een paniekerig, benauwd gevoel;
• kortademigheid;
• zweten;
• duizeligheid;
• wazig zien;
• spierkrampen;
• tintelingen in het gezicht, handen en voeten;
• hartkloppingen of een snelle, sterk bonzende hartslag;
• een droge mond of stijfheid rond de lippen;
• een gevoel van flauwvallen.

Bij chronische hyperventilatie zijn de klachten vager, waardoor soms lange onderzoeken nodig zijn vooraleer er een diagnose kan worden gesteld. De meest voorkomende symptomen zijn:

• een angstig gevoel;
• hoofdpijn;
• vermoeidheid;
• slapeloosheid;
• rug- en buikpijn;
• concentratiestoornissen;
• steken in de borst.

Wat kun je doen bij een aanval?

Tijdens het hyperventileren is het vooral belangrijk dat je je ademhaling weer onder controle krijgt. In theorie kun je hiervoor rustig 3 seconden inademen en er 6 weer uitademen, maar omdat hyperventilatie best beangstigend kan zijn, is dat in de praktijk niet zo evident.

Daarom kan het helpen om met je handen een schelp voor je mond en neus te vormen of in een zakje te ademen. Zo adem je een deel van de uitgestoten koolstofdioxide weer in, waardoor de klachten sneller verdwijnen.

Hoe kun je een aanval voorkomen?

Regel nummer één: rustig blijven

Wie een hyperventilatie-aanval heeft gehad, is vaak bang het opnieuw mee te maken. Hierdoor ben je angstiger en wordt de kans op herhaling alleen maar groter. Daarom is de behandeling van hyperventilatie niet alleen medisch, maar dikwijls ook psychologisch. Als je met ontspanningsoefeningen leert om tot rust te komen, kan een aanval dikwijls vermeden worden.

Een hevige inspanning

Bij sommigen helpen hevige inspanningen om een opkomende aanval in de kiem te smoren. Hardlopen, touwtjespringen of herhaaldelijk door de knieën buigen bijvoorbeeld versnellen de zuurstofverbranding, waardoor de zuurtegraad in je bloed op peil blijft.

Fysiotherapeut

Wat ook kan helpen, is langsgaan bij een fysiotherapeut. Die kan je leren om hyperventilatie te herkennen en beter adem te halen met je buik in plaats van met je borstkas.

Wanneer moet je ermee naar de dokter?

Heb je dikwijls of steeds meer last van hyperventilatie, dan is het verstandig om even naar de dokter te gaan. Ook als je twijfelt of de aanval wel daadwerkelijk te wijten is aan hyperventilatie, dan kan hij of zij je verder helpen door een hyperventilatie-provocatietest te doen. Je vult daarbij een vragenlijst in en krijgt een masker op waarmee het CO²-gehalte in de uitgeademde lucht gemeten wordt. Zo kan de dokter nagaan of de symptomen wel degelijk te wijten zijn aan hyperventilatie, of dat er iets anders aan de hand is.

Deze artikels vind je vast ook interessant:

• Antistresstips waar iedereen iets aan heeft: 6x raad van experts
• Stoppen met piekeren: 13x tips van de expert
• Hyperventilatie door je mondmasker: 10 tips om rustig te blijven

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!