Steeds meer meisjes nemen puberteitsremmers: hoe komt dat?
Meisjes ontwikkelen zich lichamelijk steeds sneller en komen ook steeds vroeger in de puberteit. Zelfs in die mate dat sommigen puberteitsremmers nemen. Hoe dat komt, dat vroeg redactrice aan kinderendocrinologe Hilde Dotremont van het UZ Antwerpen.
“Mama, ik ben al 12, hoor. Ik ben toch helemaal geen kind meer“, zegt een jong meisje nogal gefrustreerd als haar mama komt aanwaaien met een roze top vol kleurrijke bloemetjes. Ik sta in de Hema, met corrigerend ondergoed verstopt onder een berg witte sneakersokjes. De veel te strakke ‘fietsbroek’ moet mijn brede bovenbenen camoufleren op het trouwfeest van een vriendin. En de sokken, tja, die moeten mijn schaamte camoufleren, omdat ik op mijn bijna tweeëndertigste al corrigerend ondergoed moet kopen.
Terwijl de mama met een zucht verdwijnt tussen de rekken, zie ik het meisje verder snuffelen tussen de beha’s. Niet die voor tieners, maar die voor volwassenen. Ze haalt er de zwarte met kant tussenuit, eentje die ik zelf ook in mijn schuif heb liggen. Een 70B, zie ik op het etiket staan. Verdwaasd zet ik mijn weg verder naar de kassa. ‘Nog maar twaalf en al een echte beha’, denk ik in mezelf. Maar als ik wat later door de winkelstraat kuier, lijkt het meisje in de Hema geen uitzondering. Ik zie er die make-up op hebben – wat mascara en lipgloss – en meisjes die een liedje van Billie Eilish meezingen in perfect Engels, en twee vriendinnetjes die in de paskamers een dansje filmen voor op TikTok.
De jongeren van nu lijken in niets op het 12-jarige meisje dat ik was, twintig jaar geleden. Op een foto die toen genomen werd, op de laatste avond van de sportklassen, sta ik te dansen in een roze top, zonder beha. Ik was nog een kind, dat zich helemaal uitleefde op kindermuziek (lees: de M-Kids) en niet moest nadenken over het juiste ondergoed.
De medische puberteit
Worden de kinderen van nu sneller groot dan vroeger, of lijkt dat alleen maar zo? De cijfers liegen er niet om. Eind 19de eeuw werden meisjes pas voor het eerst ongesteld rond hun zestiende, terwijl dat rond het jaar 2000 al op dertienjarige leeftijd was. En meisjes krijgen ook sneller borsten. Uit een Deense studie blijkt dat sinds de jaren 70 de leeftijd waarop de borstgroei begint elke 10 jaar daalde met bijna 3 maanden, van 10,5 jaar naar 9,5 jaar in 2015.
Dat meisjes sneller borsten krijgen, ziet ook kinderendocrinologe Hilde Dotremont van het UZ Antwerpen: “De reden daarvoor is wellicht dat de meisjes van nu wat zwaarder zijn dan vroeger.” “Maar”, relativeert ze meteen, “dat betekent niet dat de puberteit ook vroeger begint. Borstontwikkeling is een van de eerste tekenen bij meisjes. Daarna treden de zogenaamde secundaire geslachtskenmerken op. Denk maar aan haartjes onder de oksels of op de schaamlippen.”
Meisjes krijgen inderdaad sneller borstontwikkeling, maar de leeftijd van de eerste menstruatie is doorheen de jaren stabiel gebleven: 12 à 13 jaar
“Medisch gezien ‘mag’ de puberteit bij meisjes beginnen vanaf acht jaar (bij jongens is dat vanaf negen jaar). Een zweetgeur kan ook een teken zijn, maar niet elk kind heeft daar last van. En dan is er naast het krijgen van borsten nog een tweede belangrijke mijlpaal: de menstruatie. Die leeftijd is doorheen de jaren stabiel gebleven. De meeste meisjes worden ongesteld op een leeftijd van twaalf à dertien jaar.”
Een kind met borstjes
Mama Geertje (39) herkent de kenmerken van de puberteit maar al te goed. Haar dochter Sarah – nog maar tien – heeft ze allemaal. “Het is begonnen toen Sarah vijf jaar was. Ik merkte soms een transpiratiegeur op, Sarah was een hoofd groter dan al haar vriendinnetjes en sloeg hele kledingmaten over. Op zich verbaasde me dat niet heel erg, want haar papa is gewoonweg heel groot. Ik stak het op de genen. Maar toen ze een jaar later de eerste haartjes onder haar oksels en op haar schaamlippen kreeg, werd ik wel wat ongerust. Het beeld klopte helemaal niet, ze was nog maar een kind.”
Het begon toen Sarah vijf was. Ze sloeg hele kledingmaten over en een jaar later kreeg ze haartjes onder de oksels. Toen werd ik wel ongerust
“De huisarts verwees ons door naar een kinderendocrinologe in het ziekenhuis. Daar werd onder meer een botscan van haar hand genomen, om te kijken of ze al in de puberteit zat. Dat was gelukkig nog niet zo, maar lang heeft het niet meer geduurd.” Een klein jaar later kwam het verdict: Sarah zat in de vervroegde puberteit. Ze begon borstjes te krijgen en op haar achtste werd ze al ongesteld.
Uit studies blijkt dat meisjes die, net als Sarah, op heel jonge leeftijd in de puberteit terechtkomen een uitzondering zijn. Het gaat om 0,2 procent. Kinderendocrinologe Hilde Dotremont: “Een vroegtijdige puberteit, of pubertas praecox in medische termen, is wanneer een meisje vóór de leeftijd van acht jaar puberteitskenmerken heeft, of als ze vóór haar tiende menstrueert. De oorzaak van de vervroegde puberteit moet nog verder onderzocht worden, maar we weten wel dat overgewicht een trigger kan zijn en dat genetica een belangrijke rol speelt. In de meeste gevallen was de mama zelf vrij jong toen ze voor het eerst menstrueerde, maar ook bij sommige bevolkingsgroepen komt het vaker voor.”
Je spreekt van een ‘vroegtijdige puberteit’ wanneer een meisje voor haar tiende menstrueert. Overgewicht en genetica spelen vaak een rol
Geertje vermoedt dat het bij dochter Sarah om een combinatie van de twee gaat. “Niet dat ik té vroeg was. Ik was net elf, maar ik was wel eerder dan de meeste meisjes van mijn leeftijd. En ook mijn mama was er snel bij, zij was tien. Daarbij komt dat Sarah half Antilliaans is – mijn man zijn roots liggen in de Antillen.”
Vervroegde puberteit niet zonder risico
Hoewel de vervroegde puberteit eerder een uitzondering is, mag er niet licht worden overgegaan, want het is niet zonder risico. Kinderendocrinologe Hilde Dotremont: “De discrepantie tussen het lichaam (dat van een jonge vrouw) en de geest (dat van een kind) kan voor problemen zorgen. Het is niet fijn om als enige van de klas al borsten te krijgen, of al te moeten denken aan maandverband. Bovendien zien de meisjes er ouder uit dan ze werkelijk zijn, waardoor ze sneller overschat worden. Ook zien we dat ze vaker risicogedrag vertonen. Dan kan het gaan over experimenteren op seksueel vlak, bijvoorbeeld. Lichamelijk vergroot pubertas praecox dan weer de kans op overgewicht, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 op latere leeftijd.”
Om die risico’s te verkleinen, kan de vervroegde puberteit tegengehouden worden met puberteitsremmers. “Als er effectief sprake is van pubertas praecox – wat gediagnosticeerd wordt aan de hand van een bloedonderzoek, een botscan om de botrijpheid te bepalen en eventueel een gynaecologisch onderzoek om te kijken of de eierstokken al vergroot zijn – dan kan er een behandeling gestart worden. Die behandeling bestaat uit intramusculaire spuitjes die elke maand of om de drie maanden in de bil worden gezet. Die remmen het vrijkomen van de puberteitshormonen af en zetten de puberteit op pauze. Dat doen we tot het meisje naar het vijfde of zesde leerjaar gaat. Daarna wordt de behandeling stopgezet, zodat ze mee kan evolueren met de meisjes van haar leeftijd.”
Een doordachte keuze
Geertje en haar dochter Sarah beslisten evenwel niet om de puberteit op pauze te zetten. “Eens je menstrueert, word je niet veel groter meer. Maar Sarah had al een mooie lengte: ze was de 1m60 al gepasseerd. Aan puberteitsremmers kleven trouwens ook wat nadelen, waaronder de kans op minder sterke botten. Vroeger bestond ook de kans op een verminderde vruchtbaarheid, maar omdat de remmers een stuk milder zijn, zou dat niet meer het geval zijn. Al kun je de effecten op lange termijn toch nooit voorspellen?Bovendien ging ze zelf goed om met haar veranderde lichaam. Het hielp dat de puberteitskenmerken niet allemaal tegelijk kwamen, en ze de tijd kreeg om eraan te wennen.”
Wij kozen voor puberteitsremmers bij Sien. Het gaf haar meer tijd om nog echt kind te zijn, zonder maandverband en beha’s
“Ook op school kan ze rekenen op begrip als ze buikpijn heeft, en staat er tegenwoordig een vuilnisbakje naast het toilet. Waarmee ik het zeker niet wil minimaliseren. Sinds ze haar maandstonden krijgt, heeft ze meer last van stemmingswisselingen. Inmiddels kunnen we de klok erop gelijkzetten. Als mama vind ik het wel moeilijk om te zien dat ze op die momenten zo in de knoop ligt met zichzelf. Maar erover praten doet ze niet, of zelden. Haar vriendinnetjes weten het wel, maar – zo zegt ze zelf – als ze met hen speelt, wil ze gewoon kind zijn.”
De dochter van Anke (41), de nu twaalfjarige Sien, liet zich wel behandelen. “Ik denk niet dat Sien, ze was nog maar net zeven, helemaal besefte wat er met haar lichaam aan het gebeuren was, maar ik zag dat ze het lastig had. Tijdens de zwemles moest ze zich als enige omkleden in een aparte kamer, omdat ze al haartjes had in de schaamstreek, en de jongens van haar klas lachten haar geregeld uit met haar beginnende borstjes. Ze was anders, en ze begreep niet waarom. De driemaandelijkse spuitjes veranderden daar uiteraard niets aan, maar het gaf haar wel de tijd om te wennen aan al die veranderingen. En nog belangrijk: om nog een tijdje echt kind te kunnen zijn. Zonder te moeten denken aan maandverband en beha’s. Op haar elfde is de behandeling gestopt, een dik jaar later werd ze voor het eerst ongesteld. Zoals het hoort te zijn.”
En wat met jongens?
De verhalen over de vervroegde puberteit gaan meestal over meisjes. Maar hoe zit het bij jongens? “Bij hen komt het zelden voor”, zegt kinderendocrinologe Hilde Dotremont. “De puberteit mag bij jongens medisch gezien starten vanaf negen jaar. Dan gaat het over de vergroting van de teelballen, wat sowieso al minder zichtbaar is dan bijvoorbeeld borstontwikkeling bij meisjes.”
Het blijft een gek zicht: Sarah vindt het nog heerlijk om met stoepkrijt te tekenen, maar ze ziet eruit als een jonge vrouw
Dat meisjes sneller groot lijken te worden, klopt dus deels. Ze krijgen wel wat sneller borsten dan vroeger, maar de echte puberteit begint niet veel vroeger. In de meeste gevallen toch niet. Want als je kind, net als de dochters van Geertje en Anke in de vervroegde puberteit terechtkomt, heeft dat iets onwerkelijks. Mama Geertje: “Sarah is net tien geworden, ik mag dus officieel zeggen dat ik een tiener in huis heb. Maar als ik haar zie spelen met haar vriendinnetjes, dan blijft het een gek zicht. Ze kan zich nog helemaal verliezen in het bouwen van hutten en ze vindt het nog altijd heerlijk om met krijt te tekenen op de stoep, maar ze ziet er wel uit als een jonge vrouw. Het lijkt alsof ze enkele jaren van haar kindertijd heeft overgeslagen. Kinderen worden al zo snel groot, maar bij haar is het tien keer zo snel gegaan.”
Meer over de puberteit:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!
