Bipolaire stoornis: ‘alles of niets’ treft 1 op 100
Een bipolaire stoornis treft naar schatting minstens één percent van de bevolking. Iedereen kent dus iemand met een manisch depressieve stoornis, al blijft de ziekte in de taboesfeer hangen. Nochtans is erover praten, net zoals bij alle psychische problemen, essentieel om waardevol te leven met de ziekte.
In de media hoor je regelmatig iemand over een bipolaire stoornis spreken. Enkele jaren geleden vertelde acteur Ben Segers, bekend van Safety First, dat hij een hele periode euforisch was geweest en waangedachten had.
Nadat hij weken amper geslapen had, haalde de werkelijkheid hem in en stelde een psychiater vast dat hij een manie had doorgemaakt. Depressieve gevoelens waren er eerder geweest, maar dat het om een bipolaire stoornis ging? Dat had hij niet gezien.
Ook Selah Sue vertelde afgelopen zomer in een interview dat ze bij twee psychiaters en psychologen in behandeling is die een verschillende diagnose stellen. De ene arts denkt dat ze chronisch unipolair vatbaar is voor depressie. De andere spreekt van een bipolaire stoornis type II: ze wisselt vrolijkere, uitgelaten fases af met regelmatig ernstige depressieve klachten.
Dat het bij allebei deze bv’s lange tijd duurde voor er duidelijkheid was over de diagnose, is kenmerkend voor de ziekte. We leven allemaal op de golven van onze emoties, maar wanneer wordt het problematisch?
Het is erg belangrijk dat de diagnose zo snel mogelijk gesteld wordt. Want met een goede behandeling, via therapie en medicatie, hebben patiënten niet alleen de beste kans om grip te krijgen op hun leven. Een behandeling redt ook levens. Want ongeveer één patiënt op de twee onderneemt een zelfmoordpoging.
Een bipolaire stoornis: wat is het?
Bipolair staat voor twee polen in je stemming. Een mens is een emotioneel wezen dat zich soms verdrietig of eenzaam voelt en dan weer vrolijk en opgewekt.
Die wisselende stemming hoort bij het leven. Logisch, het is gezond om neerslachtig te zijn na een liefdesbreuk of ontslag en intens gelukkig tijdens een fijn concert in je zomervakantie.
Bij een bipolaire stoornis beginnen die emoties ‘uit te schuiven’. Daal je dieper dan ‘down’ voor een langere tijd, dan spreken we van een depressie. Een echte depressie is kil, leeg en ondraaglijk. De totale hopeloosheid overvalt je en het is moeilijk om uit te leggen aan iemand die het niet meemaakte hoe kil, leeg en ondraaglijk verdrietig je je voelt.
Bij een manie gebeurt het tegenovergestelde: je hebt een aanhoudend euforisch, uitgelaten gevoel. Je kunt de wereld aan, zit vol geniale ideeën, maakt iedereen aan het lachen, maar als je omgeving niet meteen mee is met jouw visionaire gedachten of iets zegt over je ratelende manier van praten, dan lijdt ook dat tot prikkelbaarheid.
Verschillende types bipolaire stoornis
Nieuwe medische inzichten in de ziekte volgen elkaar snel op en elke patiënt heeft een individueel ziektebeeld. Toch onderscheiden wetenschappers enkele types in een bipolaire stoornis.
- Bipolair type I: Er is een afwisseling tussen manische periodes, depressies en stabiele periodes.
- Bipolair type II: De patiënt gaat door licht manische fasen (of hypomanie), maar er zijn meer ernstige depressieve dan ernstig manische episodes.
- Unipolaire depressie: er is een eenrichtingsdip waarbij licht tot ernstig depressieve klachten elkaar afwisselen, zonder pieken richting manie.
- Rapid cycling: Depressies en manieën wisselen elkaar betrekkelijk snel af. We spreken over rapid cycling bij minstens 4 manische of depressieve periodes per jaar.
- Cyclothymie: vrij licht depressieve en hypomane fases wisselen elkaar af, maar de symptomen zijn milder.
- Unipolaire manie: dit is een vrij zeldzame vorm waarbij manische opstoten elkaar afwisselen met periodes van stabiele stemming.
Symptomen van een bipolaire stoornis
Symptomen van een depressie kunnen zijn:
- Een sombere stemming tijdens een groot deel van de dag
- Minder belangstelling in je omgeving en minder plezier in wat je doet
- Minder of net veel meer eetlust
- Slapeloosheid of net heel veel slapen
- Concentratieproblemen of besluiteloosheid
- Gevoelens van schuld en waardeloosheid
- Bezorgdheid en piekergedachten die doorslaan in angsten
- Zelfmoordgedachten
Symptomen van een manische fase zijn:
- Een aanhoudend gevoel van euforie
- Prikkelbaarheid
- Minder slaapbehoefte
- Een hoger libido
- Veel en snel praten en denken
- Veel intense sociale contacten
- Roekeloos gedrag zoals impulsieve, dure aankopen
Bij een hypomane fase, die bij een groep patiënten vaker voorkomt dan een manie, gelden dezelfde symptomen maar vaak milder. Zeker wanneer je de symptomen bij jezelf snel herkent, hou je de controle over je hypomanie, je ziekte en dus je leven.
Daarnaast gaat een manie soms gepaard met een psychose. Daarbij ben je het contact met de werkelijkheid kwijt. Je kunt dingen zien of horen die er niet zijn (hallucinaties) of sterke gedachten hebben die niet kloppen (wanen).
Oorzaken van een bipolaire stoornis
Wat een bipolaire stoornis precies veroorzaakt is niet volledig duidelijk. Erfelijkheid speelt alvast een grote rol. Een bipolaire stoornis komt vaak bij meerdere mensen in een familie voor, al geven ouders met een bipolaire stoornis het zeker niet altijd door aan hun kind.
Ook mensen zonder erfelijke belasting kunnen de ziekte krijgen. Stressvolle levensgebeurtenissen kunnen een eerste manische of depressieve episode veroorzaken.
Tot slot kunnen ook drugs, zoals cannabis, een psychose, depressieve en manische episodes uitlokken.
De weg naar beterschap
Een eenvoudige snelweg naar genezing met medicatie bestaat helaas niet. Wel weten onderzoekers elk jaar meer over medicatie, het effect ervan en hoe ze bijwerkingen kunnen vermijden.
Medicatie is altijd de hoeksteen van de behandeling, met stemmingsstabilisatoren (de bekendste is lithium, waar Kurt Cobain van Nirvana als ervaringsdeskundige over zong), antidepressiva en antipsychotica (die psychoses remmen). Vaak is het even zoeken voor de juiste balans gevonden wordt. Ook therapietrouw is daarnaast erg belangrijk: tijdens stabiele of hypomane fases stoppen met de medicatie is geen goed idee.
Maar er is meer dan medicatie alleen. Psycho-educatie en praattherapie geven patiënten inzicht in de ziekte en daarnaast de kans hun hart te luchten bij mensen die hetzelfde doormaken.
Ook de partner, kinderen, verdere familieleden, vrienden en ouders van de patiënt zijn erg belangrijk. Enerzijds is het goed als zij symptomen van een depressie of manie snel zien aankomen. Anderzijds is de ziekte van hun geliefde partner, ouder, kind of vriend voor hen niet altijd makkelijk. Dat ook zij goed omringd en gesteund worden, is dus belangrijk.
Vragen na het lezen van dit artikel?
Voor patiënten met een bipolaire stoornis en hun omgeving staan tal van organisaties klaar. Zo zijn er de zelfhulpgroep Ups & Downs en Similes, een vereniging die zich inzet voor families met psychiatrische problemen. Voor familieleden, waaronder kinderen van patiënten staat daarnaast Familieplatform klaar.
Ook bij Tele-Onthaal (106) of de Zelfmoordlijn (1813) kun je 24/7 terecht.
Bronnen: Alles of niets, gids voor mensen met een bipolaire stoornis, Jong en Bipolair, Ups & Downs.
Meer tips:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!