Op 9 juni is het zover. Dan mogen naast u en ik, ook 1 miljoen jongeren voor het eerst stemmen. Hermelinde Hooft van De Ambrassade is enthousiast: “Jongeren hebben écht een mening. Zij zijn het die in de toekomst de beslissingen zullen moeten nemen.”

Bijna één miljoen Belgen tussen 16 en 24 mogen dit jaar voor het eerst hun stem gaan uitbrengen. 16- en 17-jarigen mogen enkel stemmen voor het Europees Parlement, maar ook dat is erg bijzonder, niet in het minst voor de jongeren zelf. Wij spraken met Hermelinde Hooft, projectcoördinator verkiezingen bij De Ambrassade, het expertisecentrum voor jeugdwerk, -informatie en -beleid.

Voor het eerst stemmen

Die Europese verkiezingen, is dat geen ver-van-mijn-bedshow voor onze 16-jarigen?

Hermelinde: “Voor sommigen is Europa effectief ver weg, iets waar ze niet mee bezig zijn. Maar dat is zeker niet voor iedereen zo. Je moet ook weten dat er op Europees vlak heel wat beslist wordt over thema’s waar jongeren vandaag de dag mee bezig zijn, zoals klimaat of migratie. Een deel van hen voelt aan dat dit verder reikt dan België en dat er oplossingen nodig zijn die voorbij de grenzen gaan.”

Vinden jongeren het trouwens belangrijk om te gaan stemmen voor Europa, of stemmen ze liever lokaal?

“Die groep is heel verscheiden en dat moeten we ook durven erkennen. Je hebt enerzijds jongeren die heel graag hun stem willen laten horen en er zelfs voor ijveren om die stemming zo eenvoudig mogelijk te laten verlopen. Maar anderzijds heb je ook 16-jarigen die zelfs niet wisten dat ze Europees mochten gaan stemmen.

We gingen er altijd vanuit dat het een ander verhaal is als het over lokale politiek gaat. Hiervan kunnen jongeren namelijk makkelijker de impact zien. Zijn er niet voldoende bomen in je straat of zijn de fietspaden in slechte staat? Dat is concreet. En toch blijkt dat jongeren die dingen niet noodzakelijk linken aan verkiezingen. Als 16-jarigen hadden mogen stemmen voor het lokale niveau, was het voor hen nog altijd een uitdaging geweest.

Toch zouden wij graag stemrecht op 16 jaar zien op alle niveaus. Jongeren hebben écht een mening. Geef diegenen die geïnteresseerd zijn zeker een kans, want uiteindelijk zijn zij het die in de toekomst de beslissingen gaan moeten nemen.”

Zijn de jongeren in het algemeen bezig met politiek?

“Net zoals bij de rest van de bevolking zie je ook bij de jongeren dat er niet zo veel vertrouwen is in de politiek. Ik hoorde een jongere het vergelijken met kleuters die aan het ruziën zijn. Ze onthouden vooral de conflicten en de negativiteit. Dat kwam ook naar boven in een bevraging die we afgelopen zomer deden bij 500 jongeren. Ze beseffen dat politiek complex is, maar tegelijk vinden ze het jammer dat er zoveel negativiteit rond hangt en dat er ook in de media weinig aandacht is voor de dingen die wél goed lopen.

Er is een verschil tussen de politiek en het politieke. Het systeem van politici in parlementen, daar zijn ze niet per se mee bezig, maar ze willen wél hun stem laten horen. Dat gebeurt tegenwoordig ook veel via sociale media. ‘Dit is mijn mening en hier sta ik voor, wie nog?’ Er zijn vandaag de dag veel manieren van participatie, dat gaat niet enkel over stemmen of een brief schrijven naar de gemeente.

Mobiliteit is bijvoorbeeld een belangrijk thema nu voor de jongeren, zeker na de treinstakingen. Je merkt dat deze groep zich hierover vooral uitspreekt via die sociale media. Het is natuurlijk niet zonder gevaar. We moeten rekening houden met polarisatie en de invloed van echokamers, maar langs de andere kant brengen die sociale media de politiek ook dichter bij de jongeren.”

Waar halen jongeren hun informatie?

“Wel, er zijn blijkbaar nog heel veel jongeren die dagelijks naar het nieuws kijken. Maar natuurlijk spelen ook de social media hier een grote rol. Een kanaal als nws.nws.nws van VRT speelt hier heel goed op in. Zij slagen er wonderwel in om dingen op een duidelijke en laagdrempelige manier uit te leggen zonder dat het belerend overkomt.”

Leeft het klimaat nog? Of zijn er andere thema’s waar jongeren mee bezig zijn?

“Mobiliteit en klimaat blijven belangrijk. Maar niet enkel vanuit de insteek dat het een crisis is waar we mee aan de slag moeten gaan. Jongeren zijn er zich van bewust dat duurzaamheid ook duur is. Is het wel een oplossing om in te zetten op elektrische auto’s, als niet iedereen ze zich kan permitteren?

Ook mentaal welzijn scoort hoog bij de jongeren. Ze voelen nu al een enorme druk om een studentenjob te gaan doen tijdens hun studies, gewoon omdat het leven duur geworden is. Maar hoe kun je dat combineren, zonder dat je vrije tijd in het gedrang komt? Die is namelijk echt nodig om te kunnen decompenseren van het werk en de school.

Sommigen zien de toekomst echt niet rooskleurig in. Ze voelen aan dat ze op lange termijn niets kunnen opbouwen. Een huis kopen, dat zit er voor velen niet in. Ze zien jongeren die heel hard werken, maar weinig toekomstvisie hebben.”

Spelen politici hier voldoende op in? Wat vinden jongeren belangrijk in een politicus?

“Authenticiteit is voor jongeren het allerbelangrijkst. Ze voelen heel goed aan of een filmpje gemaakt is om effectief iets uit te leggen, of enkel om hen voor hun kar te spannen. Dat vind ik erg boeiend en het stemt me hoopvol dat jongeren zo kritisch zijn. Politici die echt de moeite doen om in gesprek te gaan met jongeren, die krijgen hun respect.”

Is er voldoende aandacht voor politiek op school?

“We zitten nu eenmaal met de realiteit dat leerkrachten erg onder druk staan en weinig tijd hebben. Het hangt dus erg van de school en van de leerkrachten zelf af of er ruimte is voor politiek of niet. Ik begrijp dat het niet altijd makkelijk is, maar we voelen wel dat de leerkrachten heel gemotiveerd zijn.

Is er ruimte, dan zijn er veel mogelijkheden en methodieken. Het is vooral belangrijk dat je kijkt naar wat jouw klas nodig heeft, met welke vragen jouw leerlingen zitten. Daarnaast is een safe space cruciaal, een plek waar ze op een veilige manier hun mening kunnen uiten. Daar zijn de jongeren ook mee verantwoordelijk voor. Als je samen een gesprek voert, moet je naar elkaar luisteren en het gevoel hebben dat het oké is om een andere mening te hebben. Niets is zo jammer als mensen die op een bepaalde partij stemmen omdat ze gefrustreerd zijn. Als je die frustratie kunt delen met anderen, kom je misschien tot nieuwe inzichten.”

Volgen jongeren het keuzegedrag van de ouders of net niet?

“Voor een stuk wel, en dat is ergens logisch aangezien je met die idealen bent opgegroeid. Maar er zijn uiteraard ook net zo goed jongeren die een totaal andere richting uitgaan in het stemhokje.

In de ideale wereld praat je thuis aan de keukentafel openlijk over politiek. Ik begrijp dat dit niet altijd evident is en dat er heel wat ouders zijn die daar niet comfortabel mee zijn. Misschien omdat ze er zelf te weinig over weten of omdat ze schrik hebben voor een eventuele extreme mening van hun kind.

Gelukkig zijn er heel wat tools. Er zijn ouders die bijvoorbeeld samen met hun kinderen de stemtest doen. Dat is het ideale moment om hierover een gesprek aan te gaan. Naast elkaar in de zetel creëer je een veilige plek om verschillende standpunten te vergelijken.

Wat is het ergste dat er kan gebeuren? Stel dat je kind afkomt met extreme standpunten, dan is het belangrijk om te kijken van waar die komen. Gaat het om een proteststem, of is het echt inhoudelijk? Bekijk samen de partijprogramma’s eens, misschien zitten jullie niet zover van elkaar dan je oorspronkelijk dacht?

Het is belangrijk om de conversatie aan te gaan en niet meteen ten strijde te trekken. Geef gerust aan dat je je zorgen maakt om dat standpunt, in de plaats van ‘allez, voor die ga je toch niet stemmen?’. Dan heb je als jongere waarschijnlijk al geen zin meer om nog te praten.”

Er is ook een speciale stemtest voor jongeren?

“Inderdaad, en ik ben grote fan. De stemtest voor jongeren geeft heel duidelijke uitleg over elk topic. Er zijn heel wat jongeren die de stemtest niet invullen omdat ze ervan uitgaan dat ze er niets van kennen. Wat weet ik nu van dienstencheques of kerncentrales, denken ze dan. In de stemtest voor jongeren wordt meteen duidelijk waar het over gaat en wat de voor- en tegenargumenten zijn. Het is natuurlijk geen stemadvies, maar het zet je wel op weg.”

Doe hier de stemtest voor jongeren.

Met dank aan Hermelinde Hooft van De Ambrassade.

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!