Hartproblemen bij vrouwen: 10 vragen beantwoord door de cardioloog
Vandaag is het Wereld Hart Dag. Wie dacht dat hartproblemen vooral een mannenzaak zijn, is grondig mis. Er sterven zelfs meer vrouwen dan mannen aan. En toch worden hartklachten bij vrouwen niet altijd (h)erkend. De cardiologe legt uit hoe dat komt.
1. Krijgen vrouwen vaak te maken met hartproblemen?
Catherine De Maeyer, cardiologe in Cardiologisch Centrum Grens in Kalmthout: “Helaas wel. Hart- en vaatziekten worden vaak als typisch mannelijk bestempeld, maar in ons land overlijden vrouwen er vaker aan dan mannen.
Meer dan 17.000 vrouwen sterven jaarlijks aan hart- en vaatziekten, tegenover 14.000 mannen. Het is de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in ons land. Er sterven zeven keer meer vrouwen aan dan aan borstkanker, en toch wordt er minder aandacht aan besteed. Een miskend probleem.”
2. Treffen hartproblemen ook jonge vrouwen?
Vroeger werd gezegd dat vrouwen tot aan de menopauze min of meer beschermd zijn tegen hartklachten door hun oestrogeen, een vrouwelijk hormoon dat de hartslagaders beschermt tegen verkalking en vernauwing. Maar dat idee moet bijgesteld worden.
Catherine De Maeyer: “De voorbije vijftien jaar hebben we een opvallende toename gezien in het aantal hartinfarcten bij vrouwen jonger dan zestig. De cijfers zijn maar liefst verdubbeld. Een belangrijke oorzaak is de ‘vermannelijking’ van onze levensstijl. Anders gezegd: vrouwen zijn ongezonder gaan leven. Ze roken en drinken meer en hebben meer last van stress, hoge bloeddruk en cholesterol. Allemaal gekende risicofactoren voor hartproblemen.
Door de ‘vermannelijking’ van onze levensstijl is het aantal hartinfarcten bij vrouwen jonger dan zestig de laatste jaren verdubbeld
Zo ‘verspelen’ vrouwen hun natuurlijke voordeel door ongezonde leefgewoontes. We weten intussen ook dat vrouwen die zwangerschapsdiabetes gehad hebben, vier keer meer kans hebben op een hartinfarct. Ook vrouwen die last hadden van hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap, vervroegd in de menopauze komen of aan een auto-immuunziekte lijden zoals bijvoorbeeld lupus, lopen beduidend meer risico.”
3. Verschilt een vrouwenhart van een mannenhart?
Dr. De Maeyer: “De opbouw en de werking van het hart is bij vrouwen hetzelfde als bij mannen, maar er zijn wel een paar verschillen. Zo is een vrouwenhart meestal kleiner, omdat vrouwen doorgaans kleiner en smaller zijn dan mannen. Dat is ongevaarlijk.
Maar ook de kransslagaders, die zorgen dat je hart genoeg zuurstof krijgt, zijn bij vrouwen fijner dan bij mannen. En dat kan wél nadelig zijn, want daardoor slibben ze sneller dicht als er cholesterol tegen de wand begint te kleven. De vrouwelijke kransslagaders zijn vaak ook gevoeliger voor spasmes of een kramp, waardoor je problemen kunt krijgen omdat de zuurstoftoevoer naar het hart dan sneller versperd wordt.”
4. Hoe kun je gezond sporten?
Ook hier geldt: kijk naar je risicoprofiel. Ben je een roker, heb je last van een hoge bloeddruk of heb je familieleden die gestorven zijn aan hartfalen, overleg dan eerst met je huisarts. “Maar zelfs met een hoger risicoprofiel of wanneer je al hartproblemen hebt, blijft bewegen een goed idee”, zegt Catherine De Maeyer.
“Het heeft een positief effect op je gewicht, cholesterol, bloeddruk en stressniveau, en dat zijn allemaal risicofactoren voor hartproblemen. Ik spreek bewust over ‘bewegen’ en niet over ‘sporten’. Fietsen, zwemmen of wandelen op matig intensief niveau is prima.
30 minuten per dag doorstappen beschermt je hart en slagaders al
Laat je lichaam een inspanning leveren, maar zorg dat je tijdens het bewegen nog steeds kunt praten of een liedje kunt neuriën. Een beetje zweten mag. Zorg ook voor regelmaat. Ga liever elke dag een halfuur wandelen dan één keer per week een tocht van drie uur. Zet desnoods een hometrainer voor je televisie en fiets terwijl je naar je favoriete programma kijkt.”
5. Wat is een SCAD, een hartaanval die vooral jonge vrouwen treft, precies?
Dr. De Maeyer: “Het grootste deel van de hartinfarcten wordt veroorzaakt door het dichtslibben van de kransslagaders door cholesterol of kramp van de kransslagader. Sinds een paar jaar weten we dat er ook een andere oorzaak kan zijn.
SCAD staat voor Spontane Coronaire Arterie Dissectie. Daarbij ontstaat er een scheurtje in de wand van de slagader en vormt er zich een holte. Die vult zich met bloed, waardoor de slagader geblokkeerd geraakt en de bloedtoevoer naar het hart vermindert. Een SCAD komt opvallend vaak voor bij jonge vrouwen met weinig cardiovasculaire risico’s.
Bij een op de drie vrouwen onder de zestig die een hartinfarct krijgen, is SCAD de oorzaak. Een SCAD is zeer gevaarlijk, en zowel de diagnose als de behandeling zijn voorlopig nog een uitdaging. Het is niet de belangrijkste oorzaak van een hartinfarct, maar het is wél belangrijk dat artsen er alert voor zijn bij jongere vrouwen met verdachte klachten.”
6. Wanneer moet je je zorgen maken over hartklachten?
Het is niet altijd gemakkelijk om ernstige klachten van onschuldige te onderscheiden. Wees vooral alert voor plots opkomende symptomen zoals duizeligheid, pijn in de bovenrug of maagklachten, zeker wanneer de klachten erger worden bij inspanning of in stress-situaties.
Dr. De Maeyer: “Krijg je het al benauwd na vijf minuutjes fietsen? Ben je plots uitgeput wanneer je de straat uitwandelt? Negeer die alarmsignalen dan niet. Raadpleeg bij de minste twijfel je huisarts of klop aan bij een cardioloog.“
7. Hoe herken je een hartinfarct?
De oorzaak is meestal een verstopping of vernauwing van de kransslagaders. Daardoor krijgt de hartspier minder zuurstof, wat de werking van het hart verstoort. “Een veelvoorkomend signaal bij een hartaanval is pijn in de borst“, zegt Catherine De Maeyer. “Dat geldt voor mannen en vrouwen, alleen zien we dat vrouwen meestal een bredere waaier aan klachten hebben.
Naast pijn kunnen ze ook last hebben van kortademigheid, hevige vermoeidheid, misselijkheid of pijn tussen de schouders. Door die ‘moeilijkere’ symptomen worden hartproblemen vaak niet of te laat herkend of fout ingeschat, zelfs door huisartsen. Gelukkig lijkt daar stilaan verbetering in te komen. Steeds meer artsen sturen vrouwen sneller door naar een specialist, maar sensibilisering blijft nodig. Hoe sneller je kunt ingrijpen, hoe kleiner de kans dat de hartspier al beschadigd is.”
Het idee dat hart- en vaatziekten vooral mannen treffen, is bovendien zo wijdverspreid dat vrouwen ook zélf minder snel bezorgd zijn. “Ze wijten klachten aan oververmoeidheid of overtuigen zichzelf dat het wel meevalt, en stellen een doktersbezoek uit. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen veel minder snel de hulpdiensten bellen dan mannen, maar die houding kan levensgevaarlijk zijn. Vrouwen moeten dringend meer aandacht hebben voor hun eigen gezondheid.”
8. Heeft een hartonderzoek zin?
Dr. De Maeyer: “Dat hangt af van je risicoprofiel. Een veelgehoorde richtlijn is dat mannen zich best laten controleren vanaf 45 jaar, en vrouwen vanaf 55 jaar of vanaf de menopauze. Ben je een zware roker, heb je last van hoge bloeddruk of heb je eierstokkanker gehad, dan ga je beter op je veertigste al eens naar de cardioloog.
Vrouwen met diabetes hebben 3x meer kans op hart- en vaatziekten
Ook wanneer je last had van een hoge bloeddruk of diabetes tijdens je zwangerschap of vervroegd in de menopauze kwam, moet je goed opgevolgd worden. Heb je naaste familieleden die op relatief jonge leeftijd een hartinfarct of hersentrombose hebben gehad, besef dan dat je extra risico loopt. Heb je klachten die op korte tijd snel toenemen of verergeren bij een inspanning of in een stresserende situatie, raadpleeg dan meteen je huisarts of een cardioloog.”
9. Wanneer moet je je zorgen maken over hartkloppingen?
Dr. De Maeyer: “Hartkloppingen of hartoverslagen, waarbij je je hart plots duidelijker voelt kloppen of een slag voelt overslaan, komen voor bij elk gezond hart en meestal is er niets aan de hand. Extra hartslagen kunnen uitgelokt worden door onder meer cafeïne, alcohol, vermoeidheid, stress of hormonale veranderingen.
Veel vrouwen ervaren ook meer hartkloppingen op bepaalde momenten in hun cyclus of tijdens de menopauze. Merk je dat de ritmestoornissen langer duren – een minuut in plaats van enkele seconden – of meermaals per dag voorkomen, of heb je een ijl gevoel in je hoofd wanneer je je hart voelt overslaan, dan kan er meer aan de hand zijn. Laat je bij twijfel altijd nakijken door een arts.”
10. Kun je een hartaanval krijgen van stress?
Er is een duidelijk verband tussen stress en hartziekten. Dr. De Maeyer: “Een beetje stress kan geen kwaad, maar chronische stress vormt wel degelijk een risico, vooral wanneer ook je nachtrust eronder lijdt. Stresshormonen verhogen onder meer de bloeddruk, wat de vaatwand kan beschadigen.
De fijnere kransslagaders bij vrouwen zijn bovendien vatbaarder voor stress. Zoek dus naar een evenwicht tussen inspanning en ontspanning. Wees actief, maar maak ook tijd om niets te doen en tot rust te komen. Ventileer je stress door erover te praten of te gaan sporten.”
Wie meer wil weten over preventie van hart- en vaatziekten kan terecht op liguecardioliga.be. Meer informatie voor patiënten die een hartaanval gehad hebben, vind je op mijnhart.be.
Uit: Libelle 17/2023
Meer lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!