Groen

De helende kracht van een belevingstuin: 6 soorten om te ontdekken

Laurence Machiels

Carine De Mey

vandaag

Buiten zijn, genieten van de zon, kijken naar bloemen die ontluiken, hun kleuren bewonderen en geuren opsnuiven, voelen aan aaibare planten… in een belevingstuin kan het allemaal. En óf dat een positief effect heeft, op iedereen die dat nodig heeft.

Een belevingstuin is ontworpen om zintuigen te prikkelen met kleuren, geuren, geluiden, smaken, tast…, en rust of net interactie aan te bieden. Ouderen met dementie, bij wie woorden en herinneringen vervagen, kunnen via die zintuiglijke contacten nog bewust de wereld ervaren. Maar er zijn nog andere soorten belevingstuinen, voor uiteenlopende doelgroepen.

Soorten belevingstuinen

1. Afscheid verwerken in de rouwtuin

Rouwtuinen bieden mensen een rustige plek om stil te staan bij hun verdriet, herinneringen te koesteren en zo hun verlies te verwerken. Ze zijn bewust kalm en beschut ingericht, zodat je je emoties de vrije loop kunt laten. De beplanting is vaak symbolisch. Zo vind je er treurwilgen, vergeet-mij-nietjes of partijen geurige lavendel rond uitnodigende bankjes. Herinneringsstenen of kleine monumentjes maken het mogelijk om een overledene tastbaar te herdenken. In sommige tuinen is er zelfs de mogelijkheid om een boom aan te planten als aandenken.

Waar? • Herdenkingspark Het Vlinderveld in Dilbeek • Herinneringsbos in Heverlee • Geboortebos voor overleden kinderen in provinciedomein ‘De Gavers’ in Harelbeke • Stiltetuin voor rouw De Brug in Heverlee • Troosttuin AZ Groeninge in Kortrijk • Herinneringsplek voor sterrenkindjes bij Geboortebos Vinderhoutse Bossen in Gent…

2. Aan alles voelen in de zintuigentuin

Zintuigentuinen zijn speciaal ontworpen om kinderen met autisme of sensorische gevoeligheid op een positieve manier te prikkelen. In een overzichtelijke indeling om zovele mogelijk overprikkeling te vermijden vind je hier alles wat de zintuigen streelt. Kruiden met aangename geuren zoals citroenmelisse of munt nodigen uit om aan te ruiken. Objecten van hout, steen of wolvilt vragen om aangeraakt te worden. Windspelletjes en kabbelende waterpartijen zijn aangenaam en rustgevend om naar te luisteren. En als er ook nog kan geproefd worden van versgeplukt fruit, is dat – letterlijk – de kers op de taart.

Waar? • Zintuigentuin van MPC Terbank in Heverlee bij Leuven • Belevingstuin van BuSO Zonnebos in Schoten • Zintuigentuin met blotevoetenpad van Villa Rozerood in De Panne • Zintuigentuin van Universitair Kinderziekenhuis Koningin Fabiola in Brussel • Het GielsBos in Gierle…

3. Aan je herstel werken in de therapietuin

In de psychiatrie, verslavingszorg of burn-outbehandeling kunnen groene omgevingen een krachtig hulpmiddel zijn. Therapietuinen bieden patiënten een veilige, afgeschermde plek waar ze tot rust kunnen komen. Hier kunnen ze opnieuw contact maken met hun lichaam en zintuigen, en op een informele manier aan herstel werken. Alleen al aanwezig zijn in een groene, uitnodigende omgeving kan stress verlagen en het gevoel van veiligheid vergroten.

Sommige therapietuinen worden ingezet als onderdeel van de behandeling. Denk aan moestuinieren, onkruid wieden of planten verzorgen – handelingen die structuur geven aan de dag, mild lichamelijk actief zijn en tegelijk het gevoel van zelfwaarde versterken.

Waar? • De grote therapeutische tuin in Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain in Gent • Therapietuin Zorggroep Multiversum in Boechout • de natuurvriendelijke tuin in Revalidatiecentrum Pellenberg in Lubbeek…

4. Helemaal tot rust komen in de stiltetuin

Stilte- en meditatietuinen zijn ontworpen om tot rust te komen, los van prikkels en verwachtingen. Ze liggen vaak bij kloosters of zorginstellingen, en ademen eenvoud en sereniteit uit. De inrichting is meestal sober maar doordacht: zachte kleuren, minimalistische beplanting, zentuin-elementen, waterpartijen of grindpaden… Geen overvloed aan prikkels hier, maar juist ruimte om stil te vallen, te reflecteren of gewoon even ‘te zijn’.

Waar? • Stiltetuin van het Aartsbisschoppelijk Paleis in Mechelen • Stiltetuin bij Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Alexius in Grimbergen • Meditatietuin op de oude begraafplaats van Sibret in Vaux-sur-Sûre nabij Bastenaken…

5. De natuur exploreren in de eco(speel)tuin

In natuurspeeltuinen kunnen kinderen (en hun ouders) veilig de natuur ontdekken via klimbomen, boomstamparcours, wilgenhutten… en veilige water- en modderplekken. En dan zijn er ook nog educatieve natuurtuinen, bedoeld om kinderen, jongeren of buurtbewoners natuurbeleving bij te brengen, via insectenhotels, composthoekjes, moestuinen, kruidenspiralen… en waar ook weleens workshops doorgaan.

Waar? Natuurspeel- & ontdekkingsplekken: • De Speelboom in Buggenhout • De Averegten in Hallaar (Heist-op-den-Berg) • De Helix in Geraardsbergen. Educatieve natuurtuinen: • De Vroente in Kalmthout • Breugelhoeve in Peer • schooltuin De Pimpernel in Gentbrugge…

6. Genieten in de belevingstuin van het woonzorgcentrum

Brede wandelpaden, verhoogde plantenbakken en aangepast tuinmeubilair maken deze tuinen rolstoeltoegankelijk. De focus ligt op kleur, geur en tastzin, en vaak ook mogelijkheden om (mee) te tuinieren. Een must voor wie samen met z’n huis ook z’n geliefde tuin moest achterlaten, en een absolute meerwaarde voor wie nooit een tuin heeft gehad.

Waar planten herinneringen tot leven brengen

Maar sommige van deze belevingstuinen zijn speciaal gericht op mensen met dementie, zoals de tuin van woonzorgcentrum WZC Ter Leen in Herzele, want die is veel meer dan een stukje groen: het is een bron van herinneringen, zintuiglijke prikkels en warme ontmoetingen. Een plek waar bewoners mogen zaaien, oogsten én dromen.

Waar? in WZC Hoghe Cluyse (Hemiksem), Ter Leenen (Nevele), Hof van Eksaarde (Eksaarde), De Vlinder (Harelbeke), Vinkenhof (Houthalen-Helchteren), Prinsenhof (Rijkevorsel), Sint-Jozef (Sint-Laureins en Opbrakel), Heilig Hart (Oudenaarde), Orelia Puthof (Borgloon), Zonnig Huis (Halle), De Regenboog (Zwijndrecht)…

1. Een kijkje in een belevingstuin voor dementerenden

Groenreporter Laurence Machiels ging een kijkje nemen in WZC Ter Leen in Herzele, en sprak er met een ergotherapeute én met een paar bewoners…

“Mensen met dementie die ineens opleven wanneer ze de zon op hun gezicht voelen, of een zoete aardbei proeven. Dat zijn prachtige geluksmomentjes.”

Ergotherapeute Sofie Van der Eecken

Laurence Machiels: De belevingstuin van WZC Ter Leen voelt erg uitnodigend aan, met zonnige wandelpaden en rustige, harmonieuze borders vol kleur. Struiken zorgen er voor gelaagdheid, bomen vormen schaduwplekjes en brengen vogelgetsjilp. De zintuigen van de bewoners worden geprikkeld met geurende rozen, seringen, kamperfoelie en blauweregen. Rond de vlinderstruiken, ijzerhard, hemelsleutel en rode zonnehoed trekken de vlinders volop de aandacht. In deze tuin wordt elk seizoen intens beleefd. Al vroeg in de lente bloeien zo’n 3000 narcissen, prairielelies en narcissen; in de herfst barst het van de kleuren, met asters, herfstanemonen en koninginnenkruid, en de klimaatrobuuste bomen Zelkova en Parrotia.

Ergotherapeute Sofie ervaart elke dag wat deze tuin voor haar bewoners betekent. “Velen missen de geliefde tuin die ze hebben moeten achterlaten. Hier hervinden ze een stukje van dat tuinplezier van vroeger. Ze mogen hier vrij rondwandelen, fruit en groenten plukken en tuinieren als ze daar zin in hebben: planten, wieden, water geven, oogsten… en zelfs bloemen plukken. We doen hard ons best om onze bewoners een volwaardige thuis mét tuin aan te bieden. Ze hoeven ook nooit toestemming te vragen om naar buiten te mogen, het is hun tuin.”

2. Waar verschillende generaties samenkomen

Ergotherapeute Sofie: “Grootouders nemen hun (klein)kinderen mee naar de fruittuin, tonen hen vol trots de aardbeien en tomaten in de verhoogde bakken, of laten hen de geitjes bij de vijver aaien. Verhalen en herinneringen van vroeger over hun eigen tuin komen spontaan naar boven. Ik sta er nog altijd van te kijken hoeveel impact de tuin heeft op onze bewoners en op onszelf,” aldus Sofie. “Wanneer ik na mijn dienst naar huis vertrek, en onze bewoners in ‘hun’ tuin zie zitten, wandelen, plukken… dan maakt dat zelfs een zware dag helemaal goed.”