Openhartig: wat als je kind gaat scheiden?

Bij een echtscheiding gaat alle aandacht vaak naar het gebroken gezin zelf. Maar hoe voelen hún ouders zich bij zo’n breuk? Waar kunnen zij terecht met hún scheidingsverdriet?

Karin zag zowel haar zoon als haar dochter kort na elkaar scheiden

Karin (70): “Ik heb twee kinderen, Wouter en Tinne. Allebei zijn ze zeven jaar geleden, kort na elkaar, gescheiden. Ondertussen zijn ze allebei weer gelukkig met hun nieuwe partner, maar die periode rond 2013 heeft er hard bij me ingehakt. Ik draag er nog altijd de littekens van, die volgens mij nooit helemaal zullen verdwijnen…

Bij Wouter en zijn ex-vrouw Marie had ik de breuk totaal niet zien aankomen. Marie was voor mij de ideale schoondochter. Bovendien hadden ze net een pracht van een dochtertje, Delphine, gekregen. Tot bleek dat Marie er stiekem een relatie met een andere man op nahield. Toen mijn man en ik dat schokkende nieuws vernamen, zijn we meteen naar daar gereden. We hebben nog geprobeerd om te bemiddelen, maar Marie was vastbesloten om Wouter te verlaten voor haar nieuwe vlam. Dat ze zo plots van mijn zoon wilde scheiden, daar had ik het heel moeilijk mee. Vooral omdat ik door de scheiding ook afscheid van haar moest nemen. Ik had Marie altijd heel graag gezien, ze was bijna als een tweede dochter voor me. We gingen elke week samen zwemmen, zagen elkaar elke zondag voor de koffieklets… Na de scheiding was dat plots in één klap gedaan. In het begin miste ik Marie zo hard, dat ik er zelfs maagproblemen van kreeg. 

“Ineens was ik ook mijn schoondochter kwijt. Ik miste haar zo hard dat ik er maagproblemen van kreeg”

Hoe pijnlijk de breuk voor Wouter ook was, zijn scheiding is al bij al nog netjes verlopen, zonder veel gebekvecht of geruzie. Dat was bij mijn dochter wel anders… Tinne was getrouwd met Glenn, een pientere jongen, maar helaas ook een alcoholist. Als moeder had ik al vanaf het begin een slecht gevoel bij hun relatie. Maar hoe meer ik Tinne dat probeerde duidelijk te maken, hoe meer ze de kant van Glenn koos. Toen ze ook nog eens zwanger van hem werd, zakte de moed me helemaal in de schoenen. Zou Glenn het vaderschap wel serieus nemen met zijn drankprobleem? Het antwoord liet helaas niet lang op zich wachten: toen hun zoontje Robin nog geen zes maanden oud was, liet hij hem eens in een dronken bui uit zijn armen glippen. Op dat moment was voor ons de maat vol. Mijn man is toen met Glenn gaan praten: ‘Ofwel zoek je professionele hulp ofwel pak je nu je valiezen.’ Kort daarna heeft Glenn de scheiding aangevraagd.”

Vechten voor je kind

“Bij zowel Wouter als Tinne bracht de scheiding een gigantische financiële rompslomp met zich mee, omdat ze allebei een huis hadden gebouwd met hun ex. Vooral Wouter wilde graag in dat huis blijven wonen, maar hij had simpelweg niet het geld om Marie uit te kopen. Omdat ik het idee dat hij zou moeten verhuizen niet kon verdragen, hebben we meteen voorgesteld om hem financieel een handje te helpen. Ook Tinne hebben we regelmatig wat geld toegestopt toen ze er alleen voor kwam te staan. Anders had die scheiding haar misschien wel de das omgedaan, als single mama. Op dat moment was het natuurlijk pijnlijk dat we onze zuurverdiende spaarcentjes voor zoiets moesten aanspreken. Maar achteraf gezien was ik vooral blij dat we onze kinderen in die woelige periode konden helpen. Wie weet zaten ze nu anders nog op een piepklein appartementje te verpieteren.

“Al onze spaarcentjes hebben we aangesproken om te vermijden dat ze hun huis zouden kwijtraken”

Ik schrok er zelf ook wel van hoe ver ik wilde gaan om mijn kinderen te beschermen na hun scheiding. Op zulke momenten merk je toch weer dat je als ouder vecht voor je kind als dat moet. Toen Glenn bijvoorbeeld de helft van het kindergeld opeiste, zijn wij daar samen met onze dochter tegen gaan protesteren in de rechtbank. Tinne had dat geld broodnodig, want zij kocht alle spullen voor hun zoon: zijn boekentas, zijn kleren, zijn speelgoed… Dat zouden we haar dus echt niet laten afpakken. Ik kon soms ook zo vreselijk hard meevoelen met haar. In de grote vakantie bleef Robin altijd veertien dagen aan een stuk bij zijn papa. Tijdens die twee weken zag Tinne enorm af, omdat ze bang was dat Glenn niet goed voor Robin zou zorgen. Haar ongerustheid werd in die weken ook mijn ongerustheid, zo hevig voelde ik met haar mee. Na haar scheiding werd mijn band met Tinne plots ook veel inniger dan daarvoor. Toen ze nog getrouwd was met Glenn, zag ik mijn dochter alleen maar op zondagmiddag, maar na de scheiding kwam ze veel vaker over de vloer, voor een kopje koffie en een babbeltje. Onze gesprekken werden plots ook veel intiemer en eerlijker, alsof haar scheiding ons als moeder en dochter weer dichter bij elkaar bracht. Ook over Wouter begon ik na zijn scheiding weer meer ‘te moederen’. Het eerste jaar kookte ik bijvoorbeeld altijd een extra potje voor hem, omdat ik het zo zielig vond dat hij als man alleen moest koken.

Ondertussen hebben zowel Tinne als Wouter al even een nieuwe relatie en daar ben ik wel blij om. Allebei lijken ze eindelijk iemand gevonden te hebben die hen begrijpt en hen echt graag ziet. Al vind ik het ook wel moeilijk om hen nu weer los te laten. Stiekem vond ik dat intensere contact met mijn kinderen na hun scheiding wel fijn… Ik merk ook dat ik nu veel meer op mijn hoede ben tegenover hun nieuwe partners. Hebben ze het wel goed voor met mijn kinderen? Ik heb Wouter en Tinne ook al op het hart gedrukt om hun huis niet meteen te verkopen, want je weet nooit wat de toekomst zal brengen. Ergens is het natuurlijk jammer dat ik zoveel voorzichtiger ben geworden. Ik probeer Wouter en Tinne niet te ‘besmetten’ met mijn geremdheid, maar dat blijft moeilijk. Omdat ik gezien heb hoe hard zo’n scheiding er kan inhakken, ook op financieel vlak. Dat vergeet je als moeder niet zomaar.”

Steun bij zielsgenoten

“Met andere mensen praat ik eigenlijk niet zo vaak over de scheiding van mijn kinderen. Het blijft toch een onderwerp dat je niet zo makkelijk aansnijdt. Zelfs met mijn schoonzus, die ook een gescheiden dochter heeft, kan ik het er niet over hebben. Gelukkig hebben mijn man en ik altijd ons hart bij elkaar kunnen luchten, als de situatie met Wouter of Tinne ons te veel werd. Ik denk soms dat dat onze redding is geweest, want ook als ouders moet je die breuk van je kind verwerken. Als je dan je verhaal nergens kwijt kunt, ga je er zelf misschien aan onderdoor. Heel af en toe kwamen we wel een zielsgenoot tegen, iemand die ook een gescheiden kind had. Dat soort contacten deed altijd veel deugd, omdat we dan beseften dat we niet alleen waren. En dat het normaal is dat zo’n breuk ook bij jou, als ouder, veel pijn doet.

“Ik ben vooral bang dat onze kleinkinderen later psychologische problemen zullen krijgen”

Vandaag voel ik die pijn vooral nog als ik naar mijn twee kleinkinderen kijk. Mijn twee volwassen kinderen hebben zich ondertussen wel herpakt. Maar over Robin en Delphine blijf ik me zorgen maken. Bij een ‘normale’ gezinssituatie ga je ervan uit dat de ouders wel voor hun kinderen zorgen, maar nu heb ik vaak het gevoel dat we als grootouders een extra oogje in het zeil moeten houden: ‘Gaat het wel goed met onze kleinkinderen?’ Ik ben ook bang dat Robin en Delphine later, als ze ouder zijn, psychologische problemen zullen krijgen. Want zo’n scheiding blijft lang nazinderen, dat merk ik hier ook in mijn omgeving. Bij onze overbuur zie ik elke week twee pubers met hun valies vertrekken, om bij hun mama te gaan logeren. Elke keer als ze afscheidnemen van hun vader, breekt mijn hart een beetje. Is dat het lot dat ook mijn kleinkinderen te wachten staat?

Af en toe kwel ik mezelf ook met die ene vreselijke vraag: ‘Heb ik als moeder misschien iets verkeerds gedaan, dat mijn twéé kinderen gescheiden zijn?’ Zowel mijn man als ik hadden een drukke job, waardoor er niet altijd veel tijd overbleef voor gezinsmomenten. Heeft dat misschien zijn sporen nagelaten bij onze kinderen? Dat soort gedachten kunnen me echt benauwen. Al roep ik mezelf dan ook snel weer tot de orde. Uiteindelijk zijn onze kinderen lang niet de enigen, tegenwoordig gaan er zoveel koppels uit elkaar. En gelukkig komen ze vandaag allebei goed overeen met hun ex. Dat is vast meer dan je van veel gescheiden koppels kunt zeggen.”

Sinds de scheiding van haar zoon is An doodsbang om haar kleinkind te verliezen

An (61): “Mijn zoon Kris en zijn vrouw Stien zijn vorig jaar uit elkaar gegaan. Ik had al even het gevoel dat het niet meer zo goed boterde tussen die twee. Stien kwam bijvoorbeeld steeds minder mee naar familiebezoekjes. Kris had daar altijd een uitvlucht voor klaar: de ene keer was Stien ziek, dan had ze al afgesproken met vriendinnen, de volgende keer had ze het te druk op het werk… Maar als moeder voelde ik gewoon dat er méér aan de hand was. Toch kwam het nieuws van hun scheiding nog als een verrassing, al was het maar omdat Kris nooit had laten uitschijnen dat ze relatieproblemen hadden.

Ook tijdens de scheiding bleef hij vaag over de reden achter hun breuk. Wat wel snel duidelijk werd, was dat Stien mijn zoon bijna niets zou gunnen. Via haar advocaat liet ze weten dat zij het volledige hoederecht opeiste over hun zoontje van drie, Thiebe. Als het van haar afhing, zou Kris zijn kind nog maar één keer in de twee weken mogen zien. Wij, de grootouders, zouden Thiebe zelfs nog veel minder te zien krijgen: een keer in de maand, misschien. Toen ik dat hoorde, sloeg de schrik me om het hart. Vóór de scheiding zag ik mijn kleinzoon bijna elke dag en bleef hij in het weekend regelmatig bij ons logeren. Mijn band met dat kereltje was enorm hecht. Dat was al zo vanaf het moment dat hij geboren werd en ik hem voor de eerste keer mocht vasthouden. Het idee dat mijn ex-schoondochter ervoor zou zorgen dat ik Thiebe niet of nauwelijks meer zou zien, maakte me zo verdrietig. Ik besloot me niet zomaar bij haar beslissing neer te leggen en ging op zoek naar een advocaat die gespecialiseerd was in familierecht. Wat ik vooral van hem wilde weten: kon Stien ons zomaar onze kleinzoon afnemen, gewoon omdat zij en Kris niet meer overeenkwamen? Die advocaat stelde me gelukkig meteen gerust. Nee, dat kon ze niet, want als grootouders hadden we ook onze rechten.

“Stresserend was het wel, dat gegoochel met advocaten, voorstellen en tegenvoorstellen”

Dus besloten we, samen met Kris, keihard voor Thiebe te vechten. Die strijd bracht ons zelfs helemaal tot in de rechtbank. Ik had het gevoel dat we geen andere optie hadden, maar stresserend was het wel, al dat gegoochel met advocaten, voorstellen en tegenvoorstellen. Ondertussen hield de angst en onzekerheid me in de tang: welke kant zou de rechter kiezen? Zouden we ons kleinkind nog mogen zien? Ik kon aan niets anders meer denken, lag bijna elke nacht te piekeren over de scheiding. Op een bepaald moment trokken mijn andere kinderen aan de alarmbel: ‘Mama, stop nu eens even over die scheiding. Je draait helemaal door!’ Het is wel zo dat al mijn energie in die periode naar het hoederechtproces van Kris ging. Zo bang was ik voor de gevolgen, ook voor mezelf. Het hielp ook niet dat Stien nog altijd enorm veel invloed had op mijn zoon, zelfs na hun breuk. Kris liet zich soms echt door haar doen. Als zij in discussies over Thiebe nog maar een beetje tegengas gaf, gaf hij zich meteen gewonnen. Wilde ze hun zoon bijvoorbeeld twee uur vroeger komen halen dan afgesproken, dan liet hij dat toe. Ik vond het frustrerend om te zien hoe Kris over zich heen liet lopen, maar probeerde dat niet te veel te tonen. Als ik dat wel deed, werd Kris soms kwaad: ‘Ma, bemoei je met je eigen zaken!’ Terwijl ik hem alleen maar wilde helpen.”

Zotte Omie

“De juridische strijd om onze kleinzoon was lang en vermoeiend, maar eindigde wel met goed nieuws: de rechter besloot dat Thiebe vaker bij Kris mocht zijn dan Stien had geëist. En ook wij kregen als grootouders het recht op een wekelijkse namiddag met onze kleinzoon. Ik kon wel een gat in de lucht springen, maar Stien was allerminst tevreden. Volgens mij gunde ze het ons gewoon niet. Ik heb nooit een warme of hartelijke relatie met mijn ex-schoondochter gehad, maar sinds de scheiding gedraagt ze zich ronduit vijandig tegenover ons. En probeert ze mij te raken waar het pijn doet: in het contact met mijn kleinzoon. Tijdens de lockdown door het coronavirus, bijvoorbeeld, deed ze er alles aan om Thiebe zo lang mogelijk bij ons weg te houden. Zelfs toen bezoek aan de grootouders al lang weer mocht, bleef ze dat afblokken. Een heel moeilijke periode, maar ik kon niet anders dan me erbij neerleggen. Hoe machteloos ik me daar als grootmoeder ook bij voelde.

“Stel je voor dat Thiebe zich bezeert bij ons, en dat zijn mama dat tegen ons gaat gebruiken”

Ondertussen mogen mijn man en ik Thiebe gelukkig weer elke week zien, maar die bezoekjes zijn toch minder zorgeloos dan vroeger. Als Thiebe bij ons is, wijk ik geen moment van zijn zijde. Ik moet er namelijk niet aan denken dat hij zich zou bezeren terwijl ik even niet oplet. Stel dat Stien dat zou zien en dat tegen ons zou gaan gebruiken. Ik wil haar gewoon geen enkele aanleiding geven om Thiebe bij ons weg te halen. En hoe moeilijk de relatie met mijn ex-schoondochter ook is, ik waak erover om nooit iets slechts over haar te zeggen in het bijzijn van mijn kleinzoon. Stien is en blijft zijn mama. Dat het tussen ons niet meer botert, daar mag hij niet het slachtoffer van worden. Ik hoop maar dat Stien daar hetzelfde over denkt en ons niet zwartmaakt bij onze kleinzoon. Onlangs zei Thiebe plots uit het niets: ‘Ach, jij zotte Omie!’ en werd ik plots heel bang: zou hij dat van zijn mama gehoord hebben? Waarschijnlijk niet, maar het toont maar hoe bang ik ben om hem te verliezen.”

Bang voor de toekomst

“Natuurlijk vind ik het jammer dat het huwelijk van mijn zoon gestrand is. Als moeder hoop je toch dat het huwelijksgeluk van je kind mag blijven duren. Maar met wat ik nu weet over onze ex-schoondochter, ben ik ergens ook blij dat ze niet nog jaren zijn blijven aanmodderen. Daar zou Thiebe ook niet gelukkig van zijn geworden. Ik blijf wel met een bang hart naar de toekomst kijken. Mijn grootste angst is dat Stien ooit beslist om verder weg te verhuizen en dat zal gebruiken om Thiebe bij ons weg te houden. Dan zouden we die juridische strijd om onze kleinzoon weer helemaal opnieuw moeten voeren. Ik hoop echt dat het zover niet hoeft te komen, ook voor Thiebe zelf. Ondertussen blijft de angst om hem te verliezen wel als een donkere wolk boven mijn hoofd hangen. Als zijn mama hem hier komt halen na zijn wekelijkse bezoekje, denk ik altijd: zal ik hem volgende week nog terugzien?Alle controle ligt nu bij Stien en ik vrees dat ze ooit gaat zeggen: ‘Vanaf nu is het gedaan met die bezoekjes.’ Ik voel me overgeleverd aan haar wensen en grillen, en dat is een heel akelig gevoel.

“Als mijn ex-schoondochter Thiebe hier komt oppikken, denk ik elke keer: zal ik hem volgende week nog terugzien?”

De scheiding van mijn zoon is nu al een tijdje officieel rond, maar de naweeën ervan blijven we nog bijna elke dag voelen. Ik merk dat de buitenwereld dat niet helemaal begrijpt. Toen mijn zoon net ging scheiden, vroegen vrienden nog weleens hoe wij daarmee omgingen. Maar nu lijkt iedereen ervan uit te gaan dat het leven gewoon weer zijn gangetje gaat. Terwijl de angst om wat de toekomst zal brengen, nog heel voelbaar is. Onze zoon heeft ondertussen ook een nieuwe vriendin. Ze verwachten zelfs al een kindje samen, maar voor mijn man en mij gaat hun relatie eigenlijk veel te snel. Wat we met zijn ex hebben meegemaakt, zit nog zo vers in ons systeem. Ik heb het gevoel dat ik daar eerst nog een beetje van moet bekomen, vóór ik me op een nieuw hoofdstuk kan focussen. En wat als zijn nieuwe relatie ook strandt en de miserie weer helemaal opnieuw begint? Ik weet niet of ik die hele strijd nog een keer aankan.”

Sociologe Maaike Jappens over de partij die vaak vergeten wordt

Sociologe Maaike Jappens (Vrije Universiteit Brussel) onderzocht voor haar doctoraatsverhandeling hoe grootouders de echtscheiding van hun kinderen beleven.

Klopt het dat grootouders gevoelsmatig vaak in de kou blijven staan na een scheiding?

“Ja, en dat terwijl de emotionele impact ook bij hen heel groot kan zijn. Maar omdat zo’n scheiding in de eerste plaats om het uiteengevallen gezin draait, zit er voor de grootouders niets anders op dan zich sterk te houden. Ook hun directe omgeving zendt die boodschap uit: ‘Deze scheiding draait niet om jullie, maar om de kinderen en kleinkinderen.’ Komt daar nog bij dat veel grootouders zich schuldig voelen: ‘Heb ik mijn kind misschien verkeerd opgevoed dat hij of zij nu gescheiden is?’”

Heeft zo’n scheiding ook een impact op de band met de kinderen en kleinkinderen?

“Vaak wel, want veel grootouders springen tijdens zo’n scheiding plots veel meer bij dan daarvoor. Maar dat kan de band met hun kinderen ook ernstig verstoren, want waar trek je precies de grens tussen helpen en bemoeien? Wat de kleinkinderen betreft, ook die bezorgen de grootouders vaak veel kopzorgen: ga ik hen nog vaak genoeg kunnen zien? En zullen ze niet ongelukkig worden door de breuk? Die bezorgdheid om de kleinkinderen kan lang blijven nazinderen.”

Hoe kun je als grootouder je eigen scheidingsverdriet verwerken?

“Praat erover met je partner, als dat gaat. En als je lotgenoten kent die hetzelfde hebben meegemaakt met hun kind, praat dan zeker ook eens met hen. Op die manier zul je merken dat je niet de enige bent die zoiets doormaakt. Blijft de scheiding van je kind je toch nog achtervolgen, twijfel dan zeker niet om een psycholoog te raadplegen.”

Kun je als grootouder ook een positieve rol kan spelen bij zo’n scheidingsproces?

“Ja, en dan vooral voor je kleinkinderen. Die gaan vaak door een heel moeilijke periode, maar een goede band met de grootouders kan de negatieve impact van zo’n breuk wel gevoelig verkleinen. Dat is ook een belangrijke boodschap aan de ex-partners: vergeet bij de ouderschapsregeling ook de grootouders niet. Voor de grootouders zelf is het dan weer belangrijk om niet mee te gaan in het conflict van je kind en je ex-schoonkind, hoe moeilijk dat ook is. Probeer nooit kwaad te spreken over de andere partij als je kleinkind bij jou is. Zorg liever voor een veilige haven, waar je kleinkind even niet bezig hoeft te zijn met de scheiding en de rust en stabiliteit kan vinden die ze thuis misschien even kwijt zijn.”

Uit: Libelle 39/2020 – Tekst: Margot Kennis

MEER OPENHARTIGE VERHALEN:

• De kracht van familie: “Hoe diep hij ook viel, ik zag nooit alleen die drugsverslaafde, maar altijd ook mijn kind”
• SOS familie: “Al twee jaar zien we onze kleinkinderen niet meer. Wij gaan kapot van verdriet”
• Openhartig: 3 lezeressen over de moeilijke jaren na hun scheiding

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!