Kinderen opvoeden is behoorlijk pittig. Als je dat moet doen zonder netwerk waar je op kunt terugvallen, terwijl je je in een kwetsbare situatie bevindt, is het pas écht een uitdaging. De vrijwilligers van Home-Start Vlaanderen willen het verschil maken voor deze gezinnen en bieden wekelijks – als vriend aan huis – ondersteuning.

Op een laagdrempelige manier ondersteuning bieden aan gezinnen in een kwetsbare situatie, vanaf de zwangerschap tot de kinderen twaalf jaar zijn, dat is wat vrijwilligersorganisatie Home-Start Vlaanderen doet. “Ouders met jonge kinderen die een netwerk missen, staan we bij in de opvoeding, en dat doen we met vrijwilligers”, zegt Karlien Craps, algemeen coördinator van Home-Start Vlaanderen. “Die vrijwilligers worden opgeleid en gematcht aan een bepaald gezin, waar zij dan ongeveer een jaar lang een keer per week langsgaan.

Dat opvoeden is niet zomaar evident voor iedereen. Zeker als het over een eerste kindje gaat is het spannend en uitdagend en kun je de hulp van iemand die ervaring heeft best gebruiken. De meesten onder ons kunnen terecht bij ouders of vrienden met kinderen. Een simpele vraag als ‘hoe pakte jij dat aan’ als je met een probleem zit, of gewoon even kunnen ventileren, maakt vaak een groot verschil. Maar als je geen netwerk hebt om op terug te vallen is dat heel moeilijk.”

Vrijwillige ondersteuning voor gezinnen

Hoe ziet jullie doelpubliek eruit, m.a.w. bij wie komen jullie zoal aan huis?

“Dat is heel erg divers. Grote en kleine gezinnen, die zich door omstandigheden in een kwetsbare situatie bevinden en een vraag hebben naar steun bij de opvoeding van de kinderen. Het ontbreken van een netwerk, een te klein of fout netwerk of een netwerk dat zich in het buitenland bevindt is een gemeenschappelijk gegeven.

Maar er zijn ook heel wat dingen die, ook al heb je een netwerk, de draagkracht even onder druk kunnen zetten. Stress in huis bijvoorbeeld, een scheiding, huisvesting die niet gewaarborgd is, te weinig inkomen, ziekte van een van de gezinsleden… Het is de bedoeling van de vrijwilliger om dat netwerk te gaan vergroten, maar ook door aanwezig te zijn, de ouders het gevoel te geven dat er iemand is op wie ze kunnen terugvallen en die om hen geeft.

Daarnaast is het ook belangrijk om te gaan verkennen of de grondrechten gerealiseerd zijn in het gezin: ontvang je de premies waar je recht op hebt, heb je toegang tot onderwijs, tot vrije tijd, tot huisvesting…? We zien soms ook gezinnen die het vertrouwen in bestaande hulpverlening en diensten kwijt zijn door negatieve ervaringen in het verleden.

De vrijwilliger is op dat moment de enige die nog aan huis mag komen. We vinden het dus heel belangrijk om voldoende tijd te nemen en echt op maat en tempo van het gezin te werken. Omdat de vrijwilliger er wekelijks is en gedurende een lange periode, kun je makkelijker investeren in een vertrouwensrelatie. Het is vanuit die relatie dat we aan de slag kunnen gaan, en niet omgekeerd, zoals het vaak gebeurt in de professionele hulpverlening.”

Het doet me wat aan het tv-programma ‘Zorgen voor mama’ denken. Kristel die vraagt ‘waar kan ik mee helpen’ en dan hulpverleners inschakelt waar nodig.

“Ja, ‘wat kan ik voor je betekenen?’ is inderdaad het uitgangspunt. Het moet klikken tussen de vrijwilliger en het gezin. Van daaruit bekijken we waar de noden liggen. Is er ondersteuning bij het huiswerk nodig, of moet de thuisadministratie op orde gezet worden? Of misschien ligt de prioriteit nu bij het zoeken naar gepaste huisvesting? Waar we ook erg op inzetten is het begeleiden van ouders tijdens de zwangerschap. Van het zoeken naar budgetvriendelijke babyspullen tot het meegaan op consultatie bij de verloskundige of gynaecoloog.”

Ondersteuning: op zoek naar een village

Missen zij vaak een village, familie of vrienden die hen bijstaan? Hoe kan een vrijwilliger die village uitbouwen?

“Onze samenleving biedt behoorlijk wat aan voor ouders en kinderen, maar we merken dat niet iedereen er toegang toe heeft. Er zijn best nog wat drempels die gezinnen moeten overwinnen. Dat kan zijn omdat je de taal onvoldoende beheerst, maar ook omdat je je niet aangesproken voelt of omdat je denkt dat je er geen recht op hebt.

Ongeveer de helft van de gezinnen die we begeleiden zijn alleenstaande ouders. Alleen voor zo’n kind zorgen is echt geen evidentie. Je moet niet enkel alles alleen doen, maar ook alle beslissingen nemen. Wij kunnen niets veranderen aan je situatie als alleenstaande, maar het ouderschap wordt wel een stuk draaglijker als je vrienden of familie – of in dit geval de vrijwilliger – rond je hebt waar je terechtkunt met je verhaal.

Soms is het als vrijwilliger al voldoende dat je samen met het gezin het buurtfeest bezoekt of andere ontmoetingsplekken zoals de activiteiten van het Huis van het Kind of het buurthuis. Daar komen ze dan in contact met andere ouders. Maar het kan even goed zijn dat de vrijwilliger met de mama en de kindjes naar de speeltuin gaat en dat er een vriendschap ontstaat met een andere mama die er ook telkens op woensdag is.

Dat kan heel organisch ontstaan, maar soms is er een beetje ondersteuning nodig. Ik weet dat een bepaalde vrijwilliger eens bij de buren is gaan aanbellen om hulp te vragen voor het in elkaar zetten van een IKEA-kast. Dat was voldoende om het ijs te breken. Het is altijd wat zoeken, ook voor ons. Als wij opeens in een andere stad terechtkomen en we moeten er een heel nieuw netwerk opbouwen, dan is dat ook een uitdaging.”

Hoe weten jullie dat deze gezinnen ondersteuning nodig hebben?

“Ongeveer 90% van de gezinnen wordt doorverwezen voor ondersteuning. Dat kan door een zorgleerkracht zijn, maar ook het CAW, het OCMW, het Huis van het Kind, vroedvrouwen, huisartsen, maar even goed sociale diensten van de jeugdrechtbank of het vertrouwenscentrum kindermishandeling. 10% komt rechtstreeks bij ons aankloppen omdat ze over ons hebben gehoord.”

Voldoening als vrijwilliger

Jullie werken met vrijwilligers, wie zijn dat precies?

“Ook dat is heel erg divers. Eigenlijk kan iedereen zich aanmelden als vrijwilliger, we verwachten geen bepaalde achtergrond of kennis. We starten met een infomoment waar we uitleggen wie we zijn, wat we doen, wat wij van onze vrijwilligers verwachten en voor wat zij bij ons terechtkunnen. Voor vrijwilligers starten, moeten ze ook een startopleiding volgen. Ook nadien bieden we verschillende vormings- en maandelijkse intervisiemomenten aan. Zijn er vragen, dan kun je als vrijwilliger ook bij je lokale coördinator terecht.

Dat is ook wel nodig, want er zijn soms pittige gezinssituaties waarin je terechtkomt. We zien bijvoorbeeld een groeiende groep van gezinnen waar een psychische problematiek heerst, of met kinderen met een ontwikkelingsstoornis als autisme of ADHD. Die dingen kunnen behoorlijk binnenkomen bij een vrijwilliger. De lokale coördinatoren bieden vrijwilligers ondersteuning en helpen bij het zoeken naar bijvoorbeeld professionele hulp voor het gezin.”

Waar zijn zij naar op zoek, de vrijwilligers?

“De meesten willen een stukje bijdragen aan de samenleving. Je hebt bijvoorbeeld mensen met een echte kennisjob die in hun vrije tijd hier wat tegenwicht aan willen bieden. Maar je hebt ook vrijwilligers die de solidariteit tussen mensen die het goed hebben in de samenleving en mensen die het minder goed hebben belangrijk vinden. Wat hun motivatie ook is, ze zeggen allemaal dat het hun blik enorm verruimt. Je komt in verschillende gezinnen, met diverse culturele achtergronden terecht. Het is een afspiegeling van de maatschappij, maar voor jou als individu is het een verrijking.”

Vrijwilligers aan het woord

“Als tandarts ontmoet ik veel mensen, maar ik wilde graag iets meer sociale impact. Zo kwam ik in contact met Home-Start. Ik vond het een fijn vooruitzicht om iemand te kunnen steunen: een gezin met kinderen elke week een bezoek brengen en er een band mee op te bouwen”.
Dina, vrijwilliger Zaventem

“We wonen op vijf minuten fietsen van elkaar, ik kan dus snel heen en weer gaan. Ik leg Tahani uit wat er in haar officiële brieven staat, speel een spelletje met de kinderen of ga met ze naar het park. Het is echt een warm gezin. Tahani heeft zelfs al Iraaks gekookt voor mij en mijn gezin.”
Sarah, vrijwilliger Leuven

“Drie kinderen is heftig. Mama heeft destijds een ongeluk gehad. Ze kunnen best wat hulp gebruiken. Je bent niet de hulpverlener die met het to-dolijstje komt en zegt dit moet gebeuren en dit moet gebeuren. Er moet in principe voor mij niets gebeuren. Ik vraag gewoon: Waar heb jij nood aan vandaag?”
Robert, vrijwilliger Lier

Wil jij ook vrijwilliger worden?

Heb je interesse om als vrijwilliger aan de slag te gaan in één van de lokale werkingen van Home-Start Vlaanderen? Kom dan eens luisteren naar een infosessie en kom te weten wat zij van jou en jij van hen mag verwachten!

Met dank aan Karlien Craps van Home-Start Vlaanderen.

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!