Moedervlek of melanoom: waarop moet je letten?

Door Jolien Thieleman

11 May 2023

Iedereen heeft hier en daar wel een moedervlek. Maar wanneer is zo’n huidvlekje echt gevaarlijk? Hoe herken je een melanoom en hoe kun je huidkanker voorkomen?

Jaarlijks 46.000 nieuwe huidkankerpatiënten

Uit een enquête van Euromelanoma blijkt dat het pover gesteld is met onze kennis over huidkanker en verdachte vlekjes: slechts 16% van de Belgen geeft aan goed te weten waarop te letten bij het checken van de huid. Nochtans zijn we wel bezorgd om onze gezondheid: een op de drie maakt zich zorgen om later in het leven huidkanker te ontwikkelen. Opvallend genoeg passen we ons gedrag niet aan om de risico’s zo klein mogelijk te houden.

Slechts 13% smeert zich altijd voldoende in. 11% bedekt huid en hoofd altijd zo goed mogelijk, 8% blijft zoveel mogelijk in de schaduw of binnen.
Wél beschermen ouders hun kinderen goed: 68% smeert de kinderen in op zonnige dagen.
Ook de frequentie waarmee we onze huid controleren ligt laag. Een op de drie (29%) screent zijn huid nooit op verdachte vlekjes.
De helft van de Belgen (50%) heeft nog nooit een dermatoloog geraadpleegd om een vreemd vlekje te laten onderzoeken. Vooral jonge doelgroepen (21% van de 16- tot 25-jarigen) geven aan verdachte vlekjes te hebben en daarmee niet verder te gaan.
Eén op de vijf Belgen (19%) gaat wel geregeld bij de dermatoloog langs en een derde (31%) heeft de dermatoloog al 1 keer bezocht.

Huidkankerpreventie bij jongeren

Jongeren gaan niet snel naar de dermatoloog, en laat het nu net deze doelgroep zijn zijn die zich vaak onvoldoende beschermt tegen de zon. Daarom richt Euromelanoma zich met haar jaarlijkse bewustmakingscampagne specifiek naar die jonge generatie.

Dermatoloog Thomas Maselis: “We willen jongeren aanmoedigen om betere keuzes te maken op het gebied van uv-bescherming. Het is belangrijk dat ze niet onbeschermd in de zon lopen én dat ze hun huid leren controleren op verdachte vlekjes. Uit recent onderzoek blijkt dat maar één op de tien jongeren tussen 16 en 25 jaar goed weet waarop te letten bij het controleren van de huid. Nog meer verontrustend is dat één op de vijf jongeren die een verdacht vlekje zien daarmee niet naar de dermatoloog gaat.”

Melanoom of moedervlek?

Huidkanker is een van de weinige kankers waarvan we de oorzaak kennen: er is een rechtstreeks verband tussen blootstelling aan uv-licht en huidkanker, wat betekent dat we huidkanker grotendeels kunnen voorkomen. Je huid controleren op verdachte vlekjes is daarom cruciaal. Gelukkig is niet elke sproet, huid- of moedervlek een reden tot paniek: het is belangrijk te weten hoe je de vlekjes van elkaar kunt onderscheiden:

Moedervlekken zijn licht- tot donkerbruine vlekjes, soms verheven op de huid. Ze ontstaan door een opeenhoping van pigmentcellen in de huid. De kleur wordt bepaald door de concentratie van deze cellen (melanocyten genoemd) en de mate waarin ze pigment produceren. Ze kunnen van bij je geboorte aanwezig zijn of pas later verschijnen, maar zijn meestal goedaardig.
We spreken van een atypische of onrustige moedervlek als het gaat om een onregelmatig vlekje met grillige vorm of meerdere kleuren, soms met roodachtige verkleuring aan de rand.
Een melanoom is een vlekje dat ontstaat uit een moedervlek of ‘gave’ huid doordat pigmentcellen veranderen in kankercellen. Het is de meest agressieve vorm van huidkanker. Melanomen komen het minst vaak voor, maar zijn wel verantwoordelijk voor het grootste aantal sterfgevallen als gevolg van huidkanker. Ze zien eruit als een moedervlek, maar niet alle melanomen zijn donker(bruin) gekleurd. Zo kunnen ze ook roze, rood, blauw of wit kleuren. Omdat ze doorgaans goed zichtbaar zijn, kunnen melanomen vaak tijdig worden ontdekt.
Sproeten zijn bruine vlekjes die verschijnen onder invloed van de zon en zijn geen moedervlekken. Die zomerse sproetjes op je gezicht zijn dus volkomen onschuldig!

Wanneer is een moedervlek verdacht?

Pas de ABCDE-regel toe om verontrustende moedervlekken te detecteren. Een huidvlekje is verdacht als het:

A: asymmetrisch is of een onregelmatige vorm heeft (zoals een landkaart);
B: een onscherpe begrenzing heeft of een rode rand krijgt;
C: verschillende kleuren (colour) of parelmoerige glans heeft;
D: een diameter heeft die groter is of gelijk aan 6 mm;
E: evolueert of verandert van vorm, grootte, kleur of uitzicht.

Let daarnaast ook op als er een vlekje:

bloedt of vocht afscheidt;
zweertjes of korstjes vertoont;
jeukt, steekt of pijn doet;
ruw of schilferig aanvoelt;
nieuw is en er heel anders uitziet dan de andere vlekjes.

Moedervlekken kunnen veranderen – bij verdachte veranderingen is contact opnemen met je huisarts of dermatoloog een must.

Welke moedervlekken kunnen kwaadaardig worden?

Hoewel melanomen uit bestaande moedervlekken kunnen ontstaan, worden uiteraard niet alle moedervlekken kwaadaardig. Kleine egaal bruine moedervlekken hebben weinig kans om te ontaarden in een kwaadaardige huidvlek. In de huid gelegen of vlakke moedervlekjes die pas op latere leeftijd zijn ontstaan, hebben dan weer een iets vergroot risico om uit te groeien tot een melanoom.

Ook atypische of onrustige moedervlekken hebben een licht verhoogd risico om kwaadaardig te worden en naar een melanoom te evolueren. Vooral grote, aangeboren moedervlekken (groter dan 8 mm) vormen het grootste risico op melanoomontwikkeling. Hoe groter de moedervlek, hoe meer kans op melanoomvorming.

Wie loopt meer risico?

Volgens Stichting tegen Kanker krijgt 1 op 5 huidkanker voor zijn 75ste. Helaas loopt eigenlijk iedereen risico om een melanoom te krijgen, maar de kans is extra groot als je…

op jonge (kinder-) leeftijd al ernstig verbrand raakte door de zon;
een lichte huid hebt of snel verbrandt in de zon;
vaak in de zon zit of gedurende een korte periode aan intensieve zonnestralen blootgesteld werd;
vaak onder de zonnebank ging/gaat;
meer dan 50 moedervlekken of meerdere onrustige moedervlekken op je lichaam hebt;
huidkanker in de familie werd vastgesteld;
een orgaantransplantatie onderging.

Hoe (vaak) moet je moedervlekken controleren?

Het is belangrijk om verdachte huidvlekjes op tijd te spotten. Neem dus minstens één keer per maand de tijd om je hele lichaam te controleren:

gezicht: let zeker op je neus, lippen, mond en oren.
hoofdhuid: scheid je haar met een kam in laagjes. Kijk zéker grondig als je weinig haar hebt.
handen: zowel binnen- als buitenkant en tussen je vingers.
nek en bovenlichaam: kijk ook onder en tussen je borsten.
armen, ellebogen en oksels: hef je arm op en bekijk elk hoekje in de spiegel.
rug: gebruik een handspiegeltje, begin bij de nek en schouders en ga zo naar beneden.
billen en benen: zowel voor- als achterkant. Vergeet ook je voetzolen en tenen niet.

Wat als je een verdachte moedervlek ontdekt?

Raadpleeg zo snel mogelijk je huisarts of dermatoloog wanneer je een verdachte verandering opmerkt bij een moedervlekje, of wanneer je twijfelt. De dermatoloog heeft een speciaal toestel om te beoordelen of het nodig is om de moedervlek te verwijderen en kan het vlekje opvolgen. Verdachte huidvlekken moeten weggesneden en onderzocht worden. Dat kan gewoon bij de huidarts of dermatoloog.

Omdat het soms erg lang wachten is op een afspraak bij de dermatoloog, bestaat sinds kort ook de mogelijkheid om snel digitale consultaties in te plannen.

Voorkomen = smeren en controleren

Dermatoloog Thomas Maselis: “Ga naar buiten, geniet op een verstandige wijze van de zon… Maar bescherm je goed en controleer je huid regelmatig. Zie je geen verdachte of vreemde vlekjes én zijn er geen andere risicofactoren – zoals huidkanker in de familie, een licht fototype en veel zonnebankgebruik? Dan moet je je niet ongerust maken en is het ook niet nodig om elk jaar een dermatoloog te consulteren voor een volledige huidcontrole. Maak je je wel zorgen? Dan win je uiteraard professioneel advies in.”

De beste manier om je huid te beschermen en huidkanker te voorkomen is dus simpel: zoek de zon niet op en smeer rijkelijk zonnecrème. Niet alleen op zonnige, maar ook op bewolkte dagen is dat belangrijk. Want de schadelijke uv-stralen van de zon dringen door de wolken en bereiken nog steeds je huid. Smeer een royale hoeveelheid zonnecrème met een hoge SPF, en dat om de twee uur om optimaal beschermd te zijn. Je leest alles over zonnecrème in dit artikel.

Bron: Stichting tegen Kanker, Melanoompunt.be en Euromelanoma. Met dank aan dermatoloog Thomas Maselis.