Helena Vande Gaer is commandant bij de Marine én mama van drie

Door Els De Ridder

Maandenlang op militaire missie, op duizenden kilometers van haar gezin: dat is wat commandant Helena Vande Gaer altijd deed. Hoe ze dat al die jaren klaarspeelde, daar zijn wij benieuwd naar.

Het is op een dag met veel treinvertragingen dat ik op het perron aan de praat raak met een man. Hij blijkt bij Defensie te werken, zijn werkplek ligt op een boogscheut van onze redactie, in Evere (Brussel). Tijdens onze lange treinrit naar huis gaat het over van alles, maar één gespreksonderwerp zal me bijblijven. Een collega van hem is een vrouwelijke commandant bij de marine, ze heet Helena Vande Gaer en heeft de leiding over missies waarvoor ze maandenlang van huis is. En ze combineert die job met een gezin van drie kinderen. Ik denk meteen: wow! En ook: hoe doet ze dat?

Ik zie een sterke vrouw voor me, die goed omringd moet zijn, en ben benieuwd naar haar verhaal, dus ik dien meteen een interviewaanvraag in. Dat interview zal – zo zal later blijken – in twee keren moeten gebeuren, omdat Helena tijdens ons eerste gesprek plots wordt weggeroepen voor een dringende interventie.

We komen net terug van een maandenlange missie: in de Golfregio Houthi-rebellen afschrikken en andere schepen beschermen

In eerste instantie word ik uitgenodigd op de marinebasis in Zeebrugge – een ervaring op zich. Veel bedrijvigheid en een dynamische mix van jonge en oudere mensen, stuk voor stuk gehuld in marineblauwe overalls. Met uitzicht op de haven vol indrukwekkende schepen – mijnenjagers en patrouilleurs – komt de verbinding tot stand met de commandant. Ik spreek commandant Vande Gaer namelijk niet face to face, wel via een videogesprek tijdens haar terugkeer van een missie naar de Rode Zee. Zij en haar team bevinden zich op het grootste Belgische fregat Louise-Marie, en zijn net voorbij de Straat van Gibraltar.

Helena: “We komen net terug van missie van vier maanden die uit twee opdrachten bestond. In de Rode Zee beschermden we koopvaardijschepen tegen aanvallen van de Houthi-rebellen uit Jemen, vervolgens patrouilleerden we in de Golfregio om ook daar schepen te begeleiden en te zorgen voor een veilige doorvaart. Eerder nam ik deel aan andere types operaties, zoals  een anti-drugsoperatie in de Caraïben, een maritieme patrouillemissie om de illegale smokkel van wapens en militair materiaal naar Libanon te voorkomen of nog een anti-piraterij missie in de Hoorn van Afrika.”

Dromen van een gezin

Hoe Helena aan haar bijzondere job komt, is mijn eerste vraag. “Het komt niet helemaal uit het niets”, vertelt ze. “Mijn vader werkte als militair, en het beroep fascineerde me. Het matchte ook helemaal met hoe ik zelf in elkaar zat als kind en later ook als volwassen vrouw: eerder onbevreesd, zelfstandig, avontuurlijk, geen schrik om wat af te zien. Geëngageerd, dat ook. Ik was de enige van ons gezin die uiteindelijk voor de opleiding koos. Op de militaire school deed ik een master en vervolgens een jaartje specialisatie op de nautische school van de Marine.

Hoe zo’n opleiding eruitziet? Het is meer dan alleen theorie, je leert er ook vol te houden in moeilijke situaties, je leert over leiderschap en risico’s inschatten, er zijn fysieke proeven… Met momenten best zwaar dus, maar het beviel me wel. Het was ook op die militaire school dat ik mijn man ontmoette, die vandaag bij de landmacht werkt als majoor.

Ik kon enkel voor mijn carrière gaan in volledig overleg met mijn man en kinderen

In het begin zat ik vaak op zee en deed hij enkele missies in het buitenland. Allebei werken voor Defensie heeft zijn voordelen – je begrijpt elkaars job en elkaars keuzes – maar het is zeker ook uitdagend. Op het vlak van work-lifebalans, bijvoorbeeld. Zeker wanneer je van een gezin droomt. Voor ons zijn kinderen altijd een evidente keuze geweest, waarbij ons uitgangspunt altijd al was, en nog steeds is: het komt wel goed. En effectief, so far so good. (lacht)

Vandaag is onze oudste zoon dertien en hebben we nog een zoon en dochter van elf en acht.” Al moet het met een mama die maandenlang van huis weg is toch allesbehalve evident zijn voor een jonge familie? “Het is natuurlijk in overleg met mijn man en kinderen dat ik kon kiezen voor deze carrière en als commandant deze missies kon leiden. En ik besef goed dat ik het makkelijkste pad heb. Ik vertrek en laat mijn gezin en huishouden achter in de beste handen en kan intussen mijn job doen.

Mijn man moet in de periodes dat ik er niet ben alle ballen in de lucht houden. Zijn werk combineren met drie kinderen, min of meer als alleenstaande. Ik ben hem enorm dankbaar, en trots op hoe hij het allemaal geregeld krijgt. En nee, het verloopt niet altijd vlekkeloos: het blijft wat zoeken en het vraagt van iedereen flexibiliteit. En uiteraard mis ik mijn partner tijdens mijn missies, dat is onvermijdelijk. We horen elkaar niet dagelijks, maar soms is een kort berichtje al genoeg om verbonden te blijven. Het besef dat je elkaar kunt bereiken als het nodig is, stelt me gerust en betekent veel. Met de huidige technologie lukt dat gelukkig een stuk makkelijker dan vroeger.”

Tranen die opdrogen

“De kinderen achterlaten, blijft voor mij nog altijd het moeilijkst. Maar ik troost me met de gedachte dat ze er wel zelfstandiger van worden, of dat hoop ik toch. En intussen hebben ze ook geleerd om vertrouwen te hebben. Ik ben soms een hele tijd van huis, maar ik keer ook altijd wel weer terug. Ik ben tijdens mijn missies ook niet ónbereikbaar: we videobellen, sturen berichtjes… Niet elke dag, soms gaan er tien dagen overheen voor we elkaar weer horen of zien.”

Helena vertelt het ogenschijnlijk rationeel en gedecideerd, maar de kern van haar stem klinkt zacht. “Tijdens die gesprekjes luister ik naar hen, en ja, soms breekt mijn hart. Ik ga hun besognes of verdrietjes zeker niet kapot relativeren in het licht van de grotere problemen en dreigingen waar ik in mijn job mee te maken krijg. Dus wordt het uiteraard weleens emotioneel, zeker op speciale dagen…

Een van de eerste vragen die de kinderen me stellen na terugkeer? ‘Hebben jullie moeten vuren op de vijand, mama?’

Ik moet veel missen, zoals hun verjaardagen, of zij missen die van mij. Ik deel niet in de voor hen grote momenten, zoals een rapport of een communiefeest. Maar we praten er wel over als we video-bellen, en foto’s delen helpt ook. Soms zijn er tranen bij de jongste, maar – zonder het te willen minimaliseren – ik weet ook dat die opdrogen zodra ze hun hart kunnen luchten en hun papa zich weer over hen ontfermt.

En er zijn niet alleen gevoelens van verdriet. Soms wijzen ze me met de vinger, omdat ze door mijn afwezigheid niet op dat ene feestje geraken… Of dan hoor ik mijn dochter van elf tegen haar vriendinnen op de achtergrond zeggen: ‘Het lukt niet, want mijn mama is weer weg voor maanden.’ Dan is de frustratie voelbaar. Dat gebeurt, en dat mag en ik snap het. Maar zulke dingen gebeuren ook al eens in gezinnen waar de ouders een ‘normalere’ job hebben.

Nu, de kinderen zijn ook wel trots op me, denk ik. Dat merk ik toch wanneer ze voor ik vertrek al eens het fregat kunnen bezoeken, dat blijft voor hen een hele belevenis: mijn bureau op het schip bekijken, de kajuit waar ik slaap… Dat maakt het allemaal iets concreter ook. Of ze honderd procent weten en begrijpen waarmee ik bezig ben? Over de missies vertellen we wat ze aankunnen en min of meer al kunnen begrijpen: we willen hen niet naïef grootbrengen. Ze mogen weten en beseffen dat wat we in het Westen allemaal verworven hebben, ook verdedigd moet worden – zeker in deze tijden.

Maar we maken hen ook niet onnodig bang. Mijn job spreekt bij hen bovenal nog steeds tot de verbeelding, want als ik terugkeer, is een van hun eerste vragen: ‘Hebben jullie moeten vuren op de vijand, mama? (lacht) Het weerzien is in elk geval altijd emotioneel, dat blijft.”

Warme douche

Los van een moeder, is commandant Vande Gaer natuurlijk ook een vrouw die met haar leven op het fregat – en in de Marine in het algemeen – zich in een wereld bevindt waar mannen traditioneel nog de grootste groep vormen. Maar dat is ze goed gewend. “Op 160 bemanningsleden zijn we met 17 vrouwen, dat is amper 10 procent. En nee, dat bemoeilijkt de dingen zeker niet, de vrouwen aan boord kunnen goed samenwerken met de mannelijke collega’s.

Al sakkeren wij, vrouwen, misschien iets sneller bij een koude douche, en vinden wij warm water meer dan de mannen een must. Maar dat is een luxeprobleem, want het leven op zee is bij momenten hard. We komen nu uit een regio met temperaturen van 40°C. We belanden soms in stormen en moeten omgaan met zeeziekte, en geloof me, dat went nooit.

Tijdens een missie, in moeilijke omstandigheden, worden er onder de bemanning sterke banden gesmeed – je leert elkaar op een intensere manier kennen

Evengoed werken we soms bij vriestemperaturen. En er is ook de emotionele uitdaging: het gemis van familie en vrienden, dat ons altijd weer kan overvallen. Maar net in zulke moeilijke omstandigheden worden er onder de bemanning sterke banden gesmeed, je leert elkaar op een andere, intensere manier kennen. Vaak weten we heel erg veel van elkaars persoonlijke leven en delen we ook heel wat zorgen en frustraties met elkaar.

Sommigen vinden steun in gesprekken, anderen in humor, en weer anderen in een moment voor zichzelf. Uiteindelijk is de band die we als bemanning opbouwen een van de meest bijzondere aspecten aan deze job. Het geeft niet alleen kracht tijdens missies, maar zorgt ook voor een blijvende verbinding, zelfs lang nadat een missie voorbij is. Iemand met wie je maanden op een missie hebt samengewerkt, leer je op een heel andere manier kennen dan een collega op kantoor.”

Raketten aan boord

De job die Helena met zoveel passie uitoefent, is ook niet zonder gevaar, en sommige missies houden toch best wat risico’s of dreiging in. Hoe gaat ze daarmee om? “Tijdens een missie is het een kwestie van continu risico’s inschatten, moed tonen en vertrouwen leren hebben in jezelf en in je team. Samen met mijn bemanning werk ik in een opperste staat van paraatheid, want het risico kan altijd omslaan in een reëel gevaar. Daar trainen we op.

Persoonlijk heb ik nog nooit voor mijn leven gevreesd of me bedreigd gevoeld. Toch zijn er momenten geweest waarop ik snel en onder druk beslissingen moest nemen om de veiligheid van het schip en de bemanning te garanderen. Of het op deze recente missie spannend was? Eén keer werd ons konvooi rechtstreeks bedreigd – we hebben raketten aan boord en waren klaar om te reageren. Gelukkig kwam het nog niet zo ver.

Het is de mooiste job ter wereld: leren omgaan met risico’s en stress zorgt ervoor dat je groeit, persoonlijk en professioneel

Net zoals een brandweerman weet wat hem te doen staat voor hij het vuur ingaat, zo weten wij ook hoe we moeten handelen in crisissituaties. Leren omgaan met risico’s en stress zorgt er ook voor dat je groeit, professioneel én persoonlijk. Dat maakt deze job zo boeiend én de mooiste ter wereld. Elke dag is anders, het schip laat je een stukje van de wereld zien. We dragen bij aan de internationale veiligheid, je dient de strategische belangen van een land, maar er is ook die hechte team-spirit, je ontmoet veel nieuwe mensen…”

Plots wordt ons gesprek abrupt onderbroken: Helena wordt weggeroepen voor een dringende interventie. Vier maanden later – wanneer ze alweer klaar is om op een nieuwe missie te vertrekken – pikken we de draad weer op. Dit keer hebben we afspraak op het fregat zelf, dat volop in gereedheid wordt gebracht voor vertrek. Bemanningsleden lopen heen en weer, bevoorraden het schip, overleggen. Het is druk aan boord. De persofficier brengt me via een wirwar van gangen en trapjes omlaag en omhoog tot in het bureau van de commandant. Daar herbeginnen we, met een terugblik op Helena’s thuiskomst, enkele maanden geleden.

Weer klaar om mama te zijn

“Het weerzien toen was intens. De kinderen hebben die ochtend uren moeten wachten, want vooraleer we het schip kunnen verlaten, gaat er wel wat tijd over. Maar dan volgt eindelijk die knuffel, nadat je elkaar honderd dagen niet hebt kunnen vastpakken – dat is niet minder dan fantastisch, een ontlading voor het hele gezin. Terug mogen keren naar een veilig nest is dan meer dan ooit een geschenk. Maar… het is ook altijd weer even zoeken, je plek proberen terug te vinden in een huishouden dat al die maanden is blijven bollen. De start van een heel nieuw ritme.

Daar worden we aan boord ook wel op voorbereid. Tijdens de terugvaart naar onze thuishaven gingen twee psychologen met de bemanning praten en hen voorbereiden op de thuiskomst. Het is belangrijk om op voorhand te beseffen dat ‘landen’ in het gewone leven weer even tijd vraagt. Het is altijd leuk om thuis te komen, maar het is ook altijd een aanpassing.

Thuiskomen is leuk, maar het vraagt ook tijd om weer te ‘landen’ in het gewone leven. Daar worden we tijdens de terugvaart mentaal op voorbereid

“Terug een team kunnen vormen met mijn man, de taken stilaan weer verdelen, voelt ook gewoon fijn. Het plaatje is weer compleet. Het is nooit de bedoeling om mijn gezin door mijn job tot het uiterste te drijven. Die antenne staat altijd aan: onze kinderen mogen niet het slachtoffer zijn van mijn keuzes, dus het wordt altijd goed doorgesproken wat zij én mijn man nog zien zitten. Deze missie, richting het noorden dit keer, zal ook mijn laatste zijn. Via de wateren rond het Verenigd Koninkrijk varen we richting Baltische Zee, waar we oefeningen zullen doen, en tegelijk onze aanwezigheid en waakzaamheid aan Rusland tonen. Nog één keer voor langere tijd afscheid nemen dus. Dat ga ik deze keer al de avond voor vertrek doen, want de dag dat we vertrekken, is een schooldag. Een zachte knuffel voor mijn lieve lieverds bij bedtijd – ‘slaap lekker en tot over twee maanden’. En daarna, wanneer ik terug ben, vier ik het einde van dit bijzondere militaire hoofdstuk en neem ik bij Defensie een kantoorjob aan in Brussel. Dat is niet zo uitzonderlijk, maar eerder de normale gang van zaken bij de Marine. Na de avontuurlijke missies wordt dit weer iets helemaal anders. Of ik het niet zal missen? Zeker wel. Misschien wordt het afkicken, maar er komt  ook meer ritme en structuur in mijn dagen en weken, en tegelijk ook rust voor mijn gezin. Ik kijk echt uit naar die kleine momenten die ik nu vaak heb moeten missen en om mijn rol van mama weer voltijds op te nemen.”

Bij het ter perse gaan, is die laatste buitenlandse missie achter de rug en werkt Helena voltijds bij Defensie in Brussel.

Meer openhartige verhalen

“Toen mijn schoonzus belde, had ze slecht nieuws: het meisje was in haar buik overleden…”
Mijn verhaal: Liza en haar schoonzus waren samen zwanger, maar bij haar schoonzus liep het mis
“Ik besefte dat mijn ex-vriend me door zijn overspel moest besmet hebben. De grond zakte onder mijn voeten weg. Ik heb gehuild en geroepen”
Mijn verhaal: Stephanie kreeg hiv na het overspel van haar ex-vriend
“Als ik de baby voelde bewegen en trappen in mijn buik, dacht ik: binnenkort mag je eruit, en dan beginnen we allebei een nieuw leven”
Mijn verhaal: Rina stond jaren geleden haar kindje af

Volg ons op FacebookInstagramPinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!

Partner Content

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."