Een moeder-dochterrelatie is soms complex. “Een moeder die een vriendin wil zijn, dat is niet gezond”
De relatie tussen een moeder en een dochter is er in principe eentje voor het leven. Ook als je als dochter volwassen bent, neemt je moeder een belangrijke plek in. Soms is het echter uitdagend en heeft de band tussen jullie wat extra aandacht nodig. “Wacht niet tot het conflict groot is en er veel pijn heerst”, zegt relatie- en psychotherapeute Katja Bamps.
De relatie tussen een moeder en een dochter is vaak heel mooi, maar ook complex. Wat maakt een moeder-dochterrelatie soms uitdagend of moeilijk?
Katja Bamps: “Als dochters van onze moeders delen wij veel gemeenschappelijke dingen, zoals onder meer onze vrouwelijkheid. Hoe we die vrouwelijkheid ontwikkelen, maar ook de manier waarop we in een relatie staan met onszelf en anderen, dat krijgen we mee van onze moeder.
Er zijn natuurlijk dingen die een moeder-dochterrelatie uitdagend maken. Zo kan een onverwerkt trauma een oorzaak zijn, ook al is dat niet altijd zichtbaar. Als moeder kun je dat ongewild doorgeven naar de volgende generatie.
Dat kan zich op verschillende manieren uiten. Het is niet zo dat als je moeder is afgewezen door haar moeder, ze hetzelfde zal doen met jou. Misschien ga jij als dochter je moeder op haar beurt afwijzen en werkt het als een soort spiegel. De vorm van het trauma kan dus veranderen, maar de pijn die eronder zit, die wordt steeds doorgegeven.
Toch hebben wij als dochter van onze moeder altijd een grote liefde voor onze ouders, zeker als we voelen dat zij er te weinig hebben gekregen. Dat maakt dat wij willen zorgen voor onze ouders, maar tegelijkertijd durven wij onze eigen zorgen en behoeften niet uitspreken.
Het frustrerende is dat wij als dochters niet tegen onze moeders kunnen zeggen, ‘hey mam, je hebt een onverwerkt trauma, doe daar eens wat mee’. Wij kunnen alleen maar met onze eigen issues aan de slag gaan en leren omgaan met het gemis of de pijn die we voelen in de relatie met onze moeder.
Natuurlijk hopen we -meestal stiekem en soms zelfs hardop- dat zij ons hoort en dat ze beseft dat er ook bij haar nog iets zit wat aandacht nodig heeft.”
Wat kunnen die patronen zijn?
Katja: “Bepaalde patronen komen heel regelmatig voor. De vorige generatie is bijvoorbeeld heel dominant opgevoed, vrouwen kregen weinig ruimte om hun vrouwelijkheid te ontplooien. Ze konden vaak ook niet gaan studeren. Die moeders sturen dan een soort onbetaalde rekening door naar hun dochters. Omdat zij zich altijd klein moesten houden, leggen ze bijvoorbeeld extra verwachtingen bij hun dochters.
Een ander vaak voorkomend patroon is afwijzing. Als een moeder heel erg koud is opgevoed bijvoorbeeld, dan is het voor haar moeilijk om liefde door te geven. Of net andersom, dat je je dochter net overspoelt met liefde en volledig in symbiose met haar wilt leven uit angst haar kwijt te raken.”
Het kan net heel verrijkend zijn om tegen je dochter te zeggen dat je haar graag ziet, maar dat je niet weet hoe je het moet tonen, omdat je het zelf nooit hebt geleerd
We houden heel veel van ons gemis en onze verlangens en noden voor onszelf om de ander te beschermen. De moeder zal haar kwetsbaarheid niet makkelijk tonen, want ze wil haar kind daar niet mee belasten. Terwijl het net verrijkend en ook helend kan zijn als de moeder kan zeggen, ‘dochter ik zie je heel graag, maar ik weet eigenlijk niet hoe ik het moet laten zien want ik heb het nooit geleerd’.
Omgekeerd willen wij als dochters onze moeders niet belasten met wat we gemist hebben, want ze hebben het vaak al moeilijk genoeg gehad. We mogen gerust aan elkaar laten zien wat we van elkaar gemist hebben. Zolang je het niet gaat afdwingen of eisen van de ander, doe je er geen kwaad mee.”
De relatie met de moeder verandert op het moment dat de dochter volwassen wordt en misschien zelf kindjes krijgt. Hoe verloopt dat?
Katja: “Mijn mama is jammer genoeg gestorven kort nadat ik mijn eerste kindje kreeg, ik kan dus niet uit persoonlijke ervaring spreken. Wat ik wel gemerkt heb, is dat de relatie op een bepaald moment verandert, maar dat er een heel ander soort liefde in de plaats komt: een liefde voor je kind. En dat kan erg helend zijn als je zelf liefde gemist heb, om te zien dat er toch een beweging is van je moeder om liefde te geven aan je kind. Soms doet het ook pijn, wetend dat jij je mama ook op die manier nodig had.”
Jij bent nu zelf mama en hebt een eigen leven, dat vaak druk is. Hoe geef je je moeder daarin een plaatsje? En wat als jullie het anders zien?
Katja: “Dat betekent een stukje loslaten voor je moeder en voor jezelf, en dat is niet altijd even makkelijk. Op het moment dat jij mama wordt, verandert er voor jou ook heel wat. Probeer erop te vertrouwen dat de moeder-dochterrelatie die jullie hebben opgebouwd doorheen de jaren, stevig genoeg is.
Weet ook dat je geen impact hebt op wat de ander doet, dus als je mama dingen begint te bepalen of te eisen, of heel erg veel van je verwacht, dan kun je alleen maar aangeven wat je wél kunt bieden. Geef aan dat er niets veranderd is in de relatie tussen jullie, dat je haar nog even graag ziet, maar dat je gewoon minder ruimte hebt om dingen met haar te doen.
Ook in een moeder-dochterrelatie moet je constant met elkaar afstemmen: wat heb je nodig?
Het is vaak een kwestie van eerlijk en duidelijk zijn, écht aangeven wat je nodig hebt. Ik merk dat wij volwassenen tegenwoordig heel goed kunnen aangeven wat we voelen, maar wij vragen ons zelden af welke verlangens of behoeften hieronder zitten. Eigenlijk vraagt dit zoals in elke relatie om een continue afstemming tussen jullie: wat heb je nodig?
Voelt je moeder zich afgewezen door jou? Van waar komt dat dan? Komt die werkelijk van jou als dochter? Als jij gewoon je tijd probeert te verdelen, dan is het stukje afwijzing dat je moeder voelt háár pijn. ‘Jij ziet me niet meer graag, want je komt op zondag nooit meer langs voor de sandwiches’.
Probeer in dit geval te checken of zij mensen heeft bij wie ze hiermee terecht kan. Jij moet als dochter op dat moment niet gaan zorgen voor je moeder.“
Zij heeft toch ook altijd voor jou gezorgd?
Katje: “Dit klinkt cru, maar het is niet aan een dochter om te zorgen voor haar moeder. Je kunt zeker samen met je mama verkennen of er geen andere mensen zijn bij wie ze terecht kan. Dat wil niet zeggen dat je haar in de steek moet laten, maar je moet wel duidelijk stellen dat jij haar niet 100% kunt bieden wat ze nodig heeft.”
De band met onze moeder is veel te cruciaal om ‘m zomaar gelijk te stellen aan een vriendschap
De nood van de moeder, om die eenzaamheid in te vullen via haar dochter, dat is niet gezond. De moeder wil op die manier eerder een vriendin worden van de dochter en dat is niet oké. We hebben maar één moeder, terwijl we ons leven lang vriendschappen kunnen opbouwen. Die vrienden komen en gaan, maar de band met onze moeder verbindt ons ook met onze levensenergie en ons bestaansrecht. Dat is veel te cruciaal om te gaan nivelleren naar een vriendschapsrelatie.”
Is het aan te raden om, zoals met je partner, met je moeder in therapie te gaan?
Katja: “Dat is zeker een goed idee. Het probleem dat ik zie is dat mensen pas in therapie gaan als het conflict heel erg groot is geworden en er veel pijn heerst. Maar dat hoeft niet zo te zijn. Ik had ooit moeder en dochter hier die aanvoelden dat ze in patronen verstrikt zaten die doorheen de generaties aanwezig waren. Ze wilden op zoek gaan naar een manier om met dit trauma om te gaan.
Het hoeft ook niet zwaar of beladen te zijn. Als jullie inzien dat jullie allebei slachtoffer zijn van het patroon, vinden jullie vast de kracht om ermee aan de slag te gaan. Dan lijkt het eerder ontschuldigend in de plaats van met de vinger te wijzen naar elkaar. Naar de moeder omdat ze er te weinig was, of naar de dochter omdat ze haar moeder niet meer ziet staan sinds ze getrouwd is. Vaak doet die inhoud er niet toe, de onderstroom is veel belangrijker, de patronen die maken dat de relatie vandaag erg instabiel en wankel is.
Ik raad iedereen aan om een stamboom te tekenen. Dat is een fijne manier om alle relaties in kaart te brengen en erover te praten.
Het hoeft ook niet om therapie te gaan. Toen mijn moeder er niet meer was, heb ik met mijn vader een stamboom getekend. Eigenlijk is dat heel fijn, want je kunt het zo oppervlakkig houden of zo diep gaan als je zelf wilt. Bekijk wie er rond je staat en hoe die relaties eruit zien.
Eigenlijk zou iedereen dat moeten doen. Kinderen tekenen soms wel een stamboom op school, maar van mij mogen ze er in het middelbaar wat dieper op ingaan. Bekijk de verschillende relaties. Was dat eerder een warme relatie, kan er gepraat worden, of is het eerder een praktische relatie?
Ook de verhalen die je moeder vertelt, zijn goede aanknopingspunten om dieper in te gaan op relaties. Vroeger vertelde mijn moeder van alles, maar nu besef ik dat ik daar als jongvolwassene nooit écht naar geluisterd heb, Ik was vooral met mijn eigen perspectief bezig en met loskomen van mijn moeder. Had ik die verhalen nu gehad, had ik een ander inzicht kunnen krijgen. Dat zou mij vandaag ook geholpen hebben.”
Met dank aan Katja Bamps van Op Mensenmaat.
Meer lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!