Mantelzorger zijn voor je partner: zo ga je daarmee om volgens de expert
Als je mantelzorger wordt voor je partner heeft dat natuurlijk een impact op jullie relatie. Of het nu gaat om een fysieke of mentale aandoening waardoor je partner opeens veel zorg nodig heeft, het kan een grote aanpassing zijn. Al hoeft dat zeker niet per se negatief uit te draaien. Petra Van pellicom werkt al meer dan 30 jaar met mantelzorgers en geeft advies.
Wanneer ben je mantelzorger?
Mantelzorger ben je als je op een regelmatige basis zorgt voor iemand waarmee je een affectieve band hebt, zoals je partner. Het gaat dan om meer dan de gebruikelijke zorg. Je bent geen mantelzorger als je een kippensoepje maakt voor je partner die een verkoudheid heeft, maar wel als je uitgebreidere zorg geeft door bijvoorbeeld langdurige ziekte, een handicap of psychische moeilijkheden. Je hoeft daarvoor niet per se samen te wonen met de zorgontvanger, maar het kan wel.
De zorg kan gaan van taken die je overneemt (zoals huishoudelijke taken, maar ook het bijhouden van financiën van de zorgbehoevende) tot lichamelijke zorgen. Je kunt tijdelijk mantelzorger zijn, maar evengoed levenslang. Het overkomt je en meestal rol je vanzelf in die taak. Je wordt niet betaald voor je werk als mantelzorger. Je bent dan ook geen zorgkundige, maar iemand die – meestal – zonder voorkennis zorgtaken uitvoert uit liefde. Er bestaan wel financiële tegemoetkomingen, meer info daarover vind je via het Vlaams Expertisepunt Mantelzorg.
De impact op je relatie als je mantelzorger bent voor je partner
Dat het een grote impact heeft op je leven als je zorg gaat dragen voor je partner, staat vast. Koen kan erover meespreken, hij is al twintig jaar mantelzorger voor zijn vrouw. Zijn verhaal lees je in dit artikel. En ook hier vertellen drie mantelzorgers hoe het is om deze functie op te nemen.
Voor sommigen loopt het redelijk vlot om de taak van mantelzorger uit te oefenen, maar dat is niet bij iedereen zo. Om die grote aanpassing aan te kunnen, kun je beroep doen op professionele hulp. Petra Van pellicom werkt zo al dertig jaar met mantelzorgers en begeleidt ze sinds 2015 ook via haar eigen praktijk. Volgens haar bepaalt hoe sterk de relatie al was vóór een partner zorgbehoevend werd hoe ermee wordt omgegaan.
Afhankelijk van hoe goed de relatie zit
Petra Van pellicom: “In een relatie waarbij de partners elkaars gelijke zijn, waar er wederzijdse liefde en dankbaarheid is en beide partners respect hebben voor elkaars eigenheid, voelt het geven en ontvangen van hulp meestal al heel naturel aan. Er zal zeker een effect zijn op de relatie wanneer iemand mantelzorger wordt voor zijn of haar partner, maar niet per se in de negatieve zin. Zo’n koppel heeft deze verandering misschien al op een vroeger tijdstip besproken of vindt samen automatisch een nieuw evenwicht.
Een belangrijk punt is dat de zorgontvanger in dit soort relatie ook oog zal hebben voor het welzijn van de zorgende partner en zal aangeven wanneer die meer tijd voor zichzelf moet nemen. In de meeste situaties gaat het gelukkig zo. Veel mensen halen immers voldoening uit het zorgen voor een dierbare door het respect, de dankbaarheid en liefde die ze daarvoor terugkrijgen. Maar jammer genoeg zijn er ook partnerrelaties waarbij het niet zo vlot loopt, en voornamelijk die koppels komen bij mij voor hulp.
Veel mensen halen voldoening uit het zorgen voor een dierbare door het respect, de dankbaarheid en liefde die ze daarvoor terugkrijgen
Als mensen vanuit een minder sterke relatie vertrekken, is de impact van zorgen voor elkaar enorm. Niet kunnen praten met elkaar over je behoeftes en gevoelens werkt immers heel ondermijnend. In deze situaties hebben de partners meestal moeite om zorg te ontvangen/geven waardoor ze gefrustreerd raken, verwijten maken en zich afreageren op hun partner. In het begin proberen deze koppels vaak alles te bedekken met de mantel der liefde, maar op termijn lukt dat niet meer. Soms zelfs in die mate dat de mantelzorger een burn-out of depressie krijgt. Gelukkig vinden ze dan in therapie meestal wel een weg om toch verder te kunnen.”
De moeilijkheden bij zowel fysieke als mentale zorgbehoeftes
“Wanneer we spreken over mantelzorg wordt er vaak meteen gedacht aan iemand met een fysieke aandoening. Toch kan iemand met bijvoorbeeld autismespectrumstoornis (ASS), een narcistische persoonlijkheidsstoornis, dementie, een mentale beperking of een niet-aangeboren hersenaandoening (NAH) na bijvoorbeeld een ongeval evengoed mantelzorg nodig hebben. Iemand die zorg nodig heeft, of het nu op fysiek of mentaal vlak is, kan hard worstelen met schuldgevoelens en het afhankelijk zijn van anderen.
Als mantelzorger voor je partner kan het besef je dan weer overvallen dat de persoon van wie je houdt eigenlijk een vreemde is, iemand die je kwijt bent of geleidelijk aan verliest. Door een ziekte of aandoening wordt je partner immers een heel andere persoon dan die voor wie je gekozen had. Dit wordt ‘levend verlies’ genoemd, wat gepaard gaat met gevoelens van onmacht, kwaadheid en verdriet. Mensen in deze situatie voelen zich ook vaak eenzaam en in de steek gelaten. Ze missen hun maatje, hun partner voor het leven, hun man of vrouw met wie ze oud dachten te worden. Ook de zorgontvanger kan zich trouwens voelen alsof hij of zij zichzelf tijdens het leven verliest.
Door een ziekte of aandoening wordt je partner een heel andere persoon dan die voor wie je gekozen had. Dit wordt ‘levend verlies’ genoemd.
Het kan goed zijn om bij deze gevoelens een vertrouwenspersoon te vinden. Dat kan een therapeut zijn, maar ook een huisarts of andere professionele kracht, een familielid of een dierbare vriend met een écht luisterend oor. Sommige mensen vinden hulp in praatgroepen van mensen die hetzelfde meemaken, de zogenaamde zelfhulpgroepen of lotgenotencontact.”
Zorgtaken verlichten door professionele hulp
“Mantelzorg kan heel zwaar zijn, maar gelukkig hebben we in Vlaanderen een uitgebreide waaier aan zeer professionele en degelijke, betaalbare thuiszorgdiensten die kunnen helpen. Enkele gekende diensten in de thuiszorg zijn de gezinszorg, poetsdienst, verpleging en vervoerdienst. Ook hulp dichtbij huis zoals dagcentra of revalidatiecentra zijn belangrijke spelers om de zorg thuis vol te houden. Al deze diensten kun je combineren zodat het zorgpakket voor de mantelzorger draaglijk blijft.
Een tip die ik mensen die professionele zorg inschakelen, geef is om goed na te denken over de taken die ze zelf graag blijven doen. Geef vooral taken uit handen die je zwaar vallen en die veel van je energie opslorpen, maar behoud de taken waar je voldoening uit haalt. Sommige mensen geraken bijvoorbeeld in een rustige meditatietoestand door te strijken, anderen vinden strijken een gekmakende job. Door hierover na te denken, blijf je een gevoel van autonomie en controle houden.
Heb je moeite om in het kluwen van diensten de juiste weg te vinden? De dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds heeft een goed overzicht van alle professionele thuiszorgdiensten in je buurt. Schakel hun hulp zeker in om jezelf wegwijs te maken en samen na te denken over bij welke hulp je het meest gebaat bent. Een gesprek is vrijblijvend en is inbegrepen in het lidgeld van je ziekenfonds.”
Enkele tips voor zowel gevers als ontvangers van zorg
Om af te sluiten geeft Petra nog enkele tips voor mantelzorgers en hun zorgbehoevende partners:
- Blijf met elkaar praten over wat je nodig hebt.
- Geef elkaar de nodige ruimte.
- Toon respect en dankbaarheid en bied je excuses aan als je hierin faalde, falen is menselijk.
- Deel je verdriet en spijt om wat jullie kwijt zijn zonder elkaar zaken te verwijten.
- Heb begrip voor wat de andere voelt.
- Reageer je niet af op je dierbare.
- Kijk doorheen de eventuele verbale strijd en focus op de onderliggende gevoelens.
- Laat schuldgevoelens los.
- Bewaak je partnerrol door binnen het mogelijke leuke dingen met elkaar te blijven doen, laat alle organisatie en het geregel je dus niet volledig in de hulpverlenersrol kruipen, want dat kan zorgen voor een te grote afstand in je relatie.
Met dank aan Petra Van pellicom, gerontoloog en psychotherapeut gespecialiseerd in het begeleiden van mantelzorgers, ouderen en iedereen die kampt met verlies en rouw in alle vormen.
Lees ook deze artikels over relaties:
- Conflict in je relatie? De kunst van ‘goed’ ruziemaken
- Als stress je relatie binnensluipt: zo kun je de negatieve gevolgen van stress vermijden
- SOS relatie: “Onze laatste ruzie was zo destructief dat ik er dagen niet goed van ben geweest”
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!