Persoonlijkheidsstoornis borderline: al je vragen beantwoord

Door Nikita Goossens

22 nov 2023

Borderline, het is een persoonlijkheidsstoornis die je leven en dat van de mensen rond jou behoorlijk kan beïnvloeden… Maar wat houdt het eigenlijk juist in? Is borderline altijd een groot probleem? En valt het te genezen? Je ontdekt het hier.

Wat is borderline?

Eerst en vooral is het belangrijk om te weten wat een persoonlijkheidsstoornis is. Zo’n stoornis houdt, simpel gezegd, in dat de gedragspatronen die iemand vertoont het heel moeilijk maken om samen te werken en leven met anderen. Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een psychiatrische aandoening waarbij je je vaak niet in balans voelt en dat heeft ook een impact op je omgeving.

Als je BPS hebt, kun je onvoorspelbaar reageren, niet alleen voor je omgeving maar ook voor jezelf, en voel je je snel afgewezen. Mensen met borderline zijn daarbij bang om in de steek gelaten te worden door mensen die belangrijk zijn voor hen met sterke emotionele reacties tot gevolg. Door deze kenmerken is iemand met BPS vatbaar voor problemen in relaties met anderen. Het kan dan zowel gaan over vriendschappelijke, romantische als professionele relaties.

De persoonlijkheidstrekken die bij borderline horen, zorgen er dus voor dat die persoon enkele beperkingen ervaart om goed te functioneren in de maatschappij.

Komt het vaak voor?

In België komt ongeveer 0,6 procent van de bevolking in aanmerking voor de diagnose, voornamelijk jongeren. Hoe ouder een persoon met borderline wordt, hoe minder intens de symptomen doorgaans zijn. Na ongeveer tien jaar behandeling worden de criteria voor de diagnose daarbij vaak niet meer gehaald, wat goed nieuws is. Jammer genoeg is er ook nog altijd een klein percentage dat uiteindelijk sterft aan zelfbeschadigend gedrag.

Ongeveer een derde van de mensen met borderline in België heeft wel minimaal nog één andere stoornis. Dat gaat dan bijvoorbeeld om een posttraumatische stressstoornis (PTSS) of een eetstoornis. Wanneer je met je gevoelens geen blijf weet, kost dat vaak energie en veroorzaakt dit stress. Daardoor kunnen ook angststoornissen en stressgerelateerde lichamelijke klachten boven komen. Ook blijkt uit onderzoek dat mensen met BPS een grotere kans hebben op misbruik van alcohol of andere middelen.

Wat zijn de symptomen?

Aangezien de kenmerken van borderline aansluiten bij gevoelens die we allemaal af en toe weleens hebben (zoals bang zijn om in de steek gelaten te worden), is het soms moeilijk om de symptomen te herkennen. Maar in het algemeen zijn er enkele gedragspatronen op basis waarvan de diagnose gesteld kan worden:

Je houdt mensen op afstand en bent wantrouwig.
Op emoties heb je weinig grip, een kleine aanleiding kan je al enorm kwaad maken.
Je bent impulsief en neemt onnodige risico’s.
Je weet niet goed wat je voelt en wie je bent als persoon.
Soms kan het voelen alsof je twee persoonlijkheden hebt, al gaat het hier voor de duidelijkheid niet om een bipolaire stoornis.
Je reageert vlak op ernstige gebeurtenissen die anderen wel van streek maken.
Vriendschappen en relaties onderhouden is al sinds je jeugd heel moeilijk en deze zijn onstabiel, maar je hebt er waarschijnlijk mee leren omgaan.
Het zelfbeeld zit niet goed en je twijfelt aan jezelf.
Je hebt sombere gedachten, soms in intense korte periodes, tot zelfs zelfmoordgedachten (ben je op zoek naar hulp voor donkere gedachten? Neem dan contact op met 1813).
De wereld is voor jou heel zwart-wit en je verliest soms realiteitszin.
Je doet jezelf pijn door je te verwonden of middelen te misbruiken (omdat je liever die pijn voelt dan de leegte en/of pijn binnenin).
Je hebt verlatingsangst.

Met deze gedragspatronen zijn er heel wat unieke combinaties van klachten mogelijk, waardoor er niet één standaardbeeld is van iemand die borderline heeft. Onthoud ook dat je niet per se borderline hebt als je het op een bepaald moment in je leven even wat moeilijk hebt. Ook dan kun je bijvoorbeeld geen goed zelfbeeld hebben en heel emotioneel reageren, maar dan heb je zeker nog niet meteen borderline.

Hoe ontstaat borderline?

Een combinatie van zowel biologische, psychische als sociale factoren kan borderline veroorzaken. Als de aandoening in je familie voorkomt, heb je er meer kans op. Verder hangt het af van hoe jouw hersenen prikkels verwerken. Soms kun je immers – omwille van hoe je hersenen werken – wat anders denken, voelen en reageren dan andere mensen.

Ook ingrijpende ervaringen in je jeugd hebben een impact. Je hebt meer kans op borderline als je je regelmatig onveilig hebt gevoeld als kind door bv. mishandeling of seksueel misbruik. Qua sociale factoren speelt onder meer het opleidingsniveau mee. Mensen die laaggeschoold zijn, zouden ook iets meer kans maken om borderline te ontwikkelen. In de realiteit werkt waarschijnlijk steeds een unieke combinatie van al deze factoren borderline in de hand.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Het is niet makkelijk om de diagnose te stellen. Er komen veel gesprekken bij kijken en er zijn verschillende artsen bij betrokken. De eerste stap zet je doorgaans bij de huisarts. Op jouw vraag kun je met hem of haar een diepgaand gesprek voeren rond BPS.

De diagnose kan dan later officieel worden gesteld in een gespecialiseerd centrum of door verschillende psychiaters, psychologen en/of psychiatrisch verpleegkundigen. Zij doen dit aan de hand van specifieke interviews en gespecialiseerde psychologische tests. Soms wordt er ook met de mensen in je omgeving gepraat om zo alle puzzelstukjes samen te kunnen leggen.

Is er een behandeling?

Als je de diagnose van borderline persoonlijkheidsstoornis krijgt, hoeft dat zeker niet het einde van de wereld te zijn. Het is vooral belangrijk dat je voldoende inzicht probeert te krijgen in jezelf. Hiervoor bestaan er bijvoorbeeld heel wat zelfhulpgroepen en -programma’s. Door te begrijpen hoe je reageert op situaties, kun je probleemsituaties voorkomen en zaken oplossen. Ook op regelmatige basis therapie volgen, kan helpen om stappen vooruit te zetten.

Vaak gaat het dan om dialectische gedragstherapie, cognitieve therapie en een behandeling gericht op omgaan met stress. Een arts kan je hier in dat geval voor doorverwijzen. Het kan ook zijn dat de arts je aanraadt om je (korte tijd) te laten opnemen in een gespecialiseerd centrum of een psychiatrisch ziekenhuis. Dat gebeurt enkel als borderline je echt heel erg beïnvloedt in je dagelijkse leven.

Medicatie tegen borderline zelf is er niet, maar een arts kan wel medicatie voorschrijven om neerslachtige stemmingen te behandelen, de intensiteit van emoties te controleren of om te gaan met psychoses. Belangrijk is dat je je hierin goed laat begeleiden, want sommige medicatie kan leiden tot verslaving.

Bronnen: Gezondheid en Wetenschap, Mens & Gezondheid, PsyQ, Te Gek!?